Plaatsen > Zeddam

Zeddam is een dorpskern in de gemeente Montferland in De Liemers, in het zuidoosten van de Nederlandse provincie Gelderland, aan de voet van de heuvel Montferland en het Bergherbos. Het ligt aan de doorgaande weg van Doetinchem naar ‘s-Heerenberg. Zeddam is tegenwoordig een toeristisch dorp gelegen in een bosrijke omgeving. Met Duitsland op een steenworp afstand wandelt of fietst u ongemerkt de grenzen over. Het openbaar vervoer is goed geregeld

Het dorp bestaat uit drie delen: het hoger gelegen Bovendorp, het lager gelegen Benedendorp en er tussenin het Middendorp. In het Bovendorp staat de katholieke Sint Oswalduskerk waarvan het oudste deel uit de 12e eeuw stamt. Ook in het bovendorp staat de oudste molen van Nederland, de grafelijke korenmolen.

Na de instelling van de gemeenten is Zeddam korte tijd een zelfstandige gemeente geweest, waar ook Azewijn toe behoorde. Het pand waarin voorheen café en winkel Brinks was gevestigd en waarin nu “Spijzen en Wijnen” is gevestigd (Bovendorpsstraat 7) was het gemeentehuis. Het wapen vertoonde een jachthoorn en een heuvel, waarmee het toenmalige jachthuis op ’t Montferland werd bedoeld.

Zeddam is een belangrijk centrum voor het toerisme in Bergh met zijn vele hotels, pensions en vakantiehuisjes. De naam Zeddam (Sydehem; Ziedem) betekent waarschijnlijk: lage woonplaats. Het dorp is ontstaan rond de kerk in het zogenaamde Bovendorp, dat hoger ligt dan het pas later bebouwde Benedendorp.

Al in 1145 wordt de Zeddamse kerk schriftelijk vermeld. Waarschijnlijk is ze nog ouder en al gesticht door of ten tijde van Willibrord. De Zeddamse kerk was kerspelkerk voor de Berghse buurtschappen Braamt, Kilder, Azewijn, Lengel, Stokkum, Wijnbergen en ook ‘s-Heerenberg en Wehl. Geleidelijk werden er overal bijkapellen gesticht. Wehl is vóór 1247 zelfstandige parochie geworden, ‘s-Heerenberg in 1399. Tegenwoordig horen naast Zeddam alleen nog Vethuizen en Vinkwijk onder de parochie Zeddam, de andere plaatsen zijn zelfstandige parochies. De toren is in de 15e of 16e eeuw verhoogd. Dit is het oudste deel. De oude tweebeukige kerk is in 1891 gesloopt -op de toren na- en in neogotische stijl herbouwd als driebeukig gebouw.

De oude grafelijke torenmolen in Zeddam (Bovendorpstraat 14) behoort tot de historische gebouwen van de Stichting Huis Bergh. Deze Torenmolen van Zeddam is de oudste windkorenmolen van Nederland. voor jong en oud een bezienswaardigheid. Tijdens het malen is het hele proces goed te volgen. Deze molen is omstreeks 1450 tegelijk met de niet meer bestaande molens van ‘s-Heerenberg, Didam en Gendringen in opdracht van Willem van den Bergh als dwangmolen gebouwd, toen hem het wind- en maalrecht was verleend. De torenmolen behoort met het exemplaar in Zevenaar (Buitenmolen) tot de oudste in Europa. Hij werd alle drie jaren aan een mulder verpacht en is tot 1928 regelmatig in gebruik geweest. Dankzij het Oswaldusgilde in Zeddam draait de molen regelmatig en kan dan ook bezocht worden. De torenmolen heeft muren die 1.50 m. tot 1.75 m. dik zijn. Het bouwwerk heeft vier verdiepingen en is met de belt total 15 meter hoog. De wieken hebben een vlucht van niet minder dan 26.5 m. De muren zijn blijkens oude stukken gemetseld van stenen die uit Azewijnse klei gebakken zijn. De kap kan van binnen uit worden gekruid, d.w.z. op de wind gedraaid. 

Museumboerderij “De Gildekaot” in Zeddam is een initiatief van de op 18-12-1998 overleden Zeddamse ondernemer Gert Varwijk die een boerderijtje van een type dat vroeger in het Berghse land veel voorkwam geheel in de stijl van die tijd heeft opgebouwd achter de torenmolen bij het zandgat in Zeddam. In de Gildekoat is een verzameling oudheidkundige voorwerpen te zien die met het leven in vroegere tijden en met het boerenleven in het bijzonder te maken hebben.

De Padevoort is een Havezathe in Zeddam/Vinkwijk. Het landgoed wordt al vermeld in de 13e eeuw en sinds de 16e eeuw is er aprake van een geslacht Van de Padevoort. In 1666 werd het als jachthuis van Huis Bergh ingericht. In 1875 is het aan de r.k. kerk verkocht en als klooster ingericht. Een zusterorde vestigde er een meisjesschool, later werd het gebouw centrum voor de wijkverpleging. In 1972 is de Padevoort aangekocht en gerestaureerd door een particulier. Het is inwendig niet te bezichtigen.

Hoewel de naam Montferland gebruikt wordt voor het hele Bergherbos, is dit oorspronkelijk alleen de heuvel bij Zeddam, (67,9 m NAP) waar het gelijknamige hotel op staat. Rond 1340 was de spelling “Montferrande”. Het vermoeden bestaat dat de naam door Franse bezoekers van het kasteel Bergh is gegeven, en later in de volksmond verbasterd tot Montferland. Uit opgravingen is gebleken dat op de heuvel in de 9e of 10e eeuw al een ringwalburcht heeft gestaan. In de 12e eeuw was sprake van een tufstenen woontoren of donjon van 17 bij 17 meter oppervlakte. In de 14e eeuw moet over de oude funderingen een klein jachthuis zijn gebouwd. Enkjele oude gedenkstenen uit 1699 aan de oude jachtkamer herinneren an herstellingen dor graaf Oswald van den Bergh. Tegen de oude jachtkamer is in de vorige eeuw een woning voor de bosbeheerder gebouwd, tevens herberg. Later is het als hotel diverse malen uitgebreid en verfraaid. Op het Montferland wordt het oude stamhuis van de de heren van den Bergh gezocht. Aan deze berg (heuvel) zouden ze hun naam ontlenen. Vóór 1250 zouden de heren naar de tegenwoordige plaats in ‘s-Heerenberg zijn getrokken, omdat in die omgeving een gracht kon worden aangelegd, waardoor hun kasteel beter verdedigbaar was. Het toerisme naar de heuveltop is al in de 17e eeuw op gang gekomen. Vanaf de top heeft men een schitterend uitzicht over het Rijnland. Ook het geboomte op de Montferland-heuvel is prachtig en eeuwenoud.

Bezienswaardigheden

• Torenmolen  Zeddam  1440
• Rosmolen  Zeddam  1546
• Gildekaot  Zeddam