Berkenwoude, Zuid-Holland

Laatste update 23/09/2025 door Redactie

In het oosten van de provincie Zuid-Holland, midden in het veenweidelandschap van de Krimpenerwaard, ligt het dorp Berkenwoude. Het maakt deel uit van de gemeente Krimpenerwaard, die in 2015 ontstond uit een fusie van de voormalige gemeenten Bergambacht, Ouderkerk, Schoonhoven, Vlist en Nederlek. Tot deze gemeente behoren onder andere de plaatsen Stolwijk, Haastrecht, Lekkerkerk, Ammerstol, Schoonhoven, Ouderkerk aan den IJssel, Bergambacht, Vlist, Gouderak, Krimpen aan de Lek en Berkenwoude zelf. De regio wordt gekenmerkt door open weilanden, sloten, houtkades en historische boerderijen. In de directe omgeving liggen de dorpen Stolwijk, Bergambacht en Schoonhoven, die samen zorgen voor een mix van rust, natuur en kleinschalige voorzieningen.

Verklaring van de naam

De naam Berkenwoude verwijst naar het oorspronkelijke landschap waarin het dorp ontstond. Vóór de ontginning van de Krimpenerwaard in de elfde eeuw was het gebied tussen de rivieren de Lek en de Hollandse IJssel bedekt met moerasbos in het midden en hoger opgaand bos langs de oevers. Het woord ‘woude’ duidt op bos, terwijl ‘berken’ verwijst naar de boomsoort die hier veel voorkwam. In 1326 werd het dorp voor het eerst genoemd onder de naam Bercou, een vroege variant van Berkenwoude. De naam weerspiegelt dus zowel de natuurlijke oorsprong als de vegetatie van het gebied.

Geschiedenis

Berkenwoude ligt in het natste deel van de Krimpenerwaard, met een bijzonder dikke veenlaag. Aan het einde van de achttiende eeuw werd overwogen om dit veen grootschalig af te graven en te gebruiken als brandstof, zoals eerder gebeurde in de omgeving van Reeuwijk. Hiervoor werd de onderneming Geoctoyeerde Verveening van de Krimpenerwaard opgericht, onder leiding van de bekende waterstaatkundige Arie Blanken Jzn uit Bergambacht. Voor de afvoer van turf werd bij Stolwijk een ringvaart gegraven, die via de Stolwijkersluis toegang gaf tot de Hollandse IJssel. Uiteindelijk werd het plan afgeblazen omdat het turf van onvoldoende kwaliteit bleek. Hierdoor bleef het landschap rond Berkenwoude behouden als weiland, en ontstonden er geen plassen zoals bij Reeuwijk.

Tot en met 1984 was Berkenwoude een zelfstandige gemeente. Op 1 januari 1985 ging het dorp samen met Bergambacht en Ammerstol op in de nieuwe gemeente Bergambacht, die later opging in de huidige gemeente Krimpenerwaard. De lokale bevolking noemt het dorp vaak Perkouw, een informele naam die nog steeds in gebruik is bij inwoners en tijdens evenementen.

Aan de Dorpsstraat staat de Nederlands Hervormde Kerk, gebouwd in 1512. De kerk bevat een preekstoel uit 1686 en heeft een geschiedenis die teruggaat tot de veertiende eeuw. Tussen 1972 en 1974 werd het gebouw grondig gerestaureerd. Elk jaar tijdens Open Monumentendag, op de tweede zaterdag van september, is de kerk geopend voor bezoekers.

Toeristische wetenswaardigheden

Berkenwoude is een aantrekkelijke bestemming voor wie rust, natuur en kleinschalige cultuur zoekt. Het dorp ligt in een fiets- en wandelvriendelijke omgeving, met routes die door het veenweidelandschap van de Krimpenerwaard voeren. Aan de rand van de polder Zuidbroek staat de Zuidbroekse molen, een karakteristieke poldermolen uit 1922 die het waterpeil in de omgeving reguleert.

Praktische informatie Zuidbroekse molen
Adres: Zuidbroekse Opweg, 2825 Berkenwoude
Openingstijden: niet vrij toegankelijk, zichtbaar vanaf de weg
Entreeprijs: n.v.t.
Parkeren: langs de Zuidbroekse Opweg
Openbaar vervoer: bushalte Berkenwoude Dorp, 10 minuten lopen
Google Maps: https://www.google.com/maps/place/Zuidbroekse+Opweg,+Berkenwoude,+Nederland

Ten noordwesten van het dorp liggen de eendenkooien Nooitgedacht en Kooilust, respectievelijk een winter- en een zomerkooi. Deze kooien zijn historische vanginstallaties voor eenden en worden tegenwoordig beheerd als natuurgebied. Ze zijn niet vrij toegankelijk, maar worden soms opengesteld tijdens excursies van lokale natuurorganisaties.

Een jaarlijks terugkerend evenement is het Perkouwse Feest, dat plaatsvindt op de eerste zaterdag van september. Tijdens dit dorpsfeest worden traditionele activiteiten georganiseerd, waaronder ringsteken, kinderspelen en een optocht. Het feest is een belangrijk moment van saamhorigheid voor de inwoners van Berkenwoude en trekt ook bezoekers uit omliggende dorpen.

In Berkenwoude is ook het secretariaat gevestigd van de Natuur- en Vogelwerkgroep Krimpenerwaard, een vereniging die zich sinds 1979 inzet voor natuurbeheer en weidevogelbescherming in de streek. De werkgroep organiseert excursies, lezingen en monitoringprojecten, en is actief in het behoud van karakteristieke landschapselementen zoals houtkades en plas-drasgebieden.

Lokale tips en weetjes:

  • Langs de Berkenwoudse Boezem loopt een wandelroute die deel uitmaakt van het regionale wandelnetwerk en uitzicht biedt op weidevogels en molens.
  • In de zomermaanden is de Dorpsstraat versierd met vlaggen en bloemen, als onderdeel van het dorpsinitiatief ‘Berkenwoude in Bloei’.
  • In de omgeving zijn diverse boerderijwinkels te vinden, waaronder een zuivelboerderij aan de Zuidbroekse Opweg die verse melk en kaas verkoopt.

Voor culinaire liefhebbers zijn er in de buurt kleinschalige eetgelegenheden, zoals een theetuin in Stolwijk, een streekrestaurant in Bergambacht en een lunchcafé in Schoonhoven. Fietsverhuur is mogelijk in Haastrecht en Schoonhoven, en het dorp is aangesloten op het fietsknooppuntennetwerk van de Krimpenerwaard.

Berkenwoude is bereikbaar via de N207 en ligt op korte afstand van de A20. Streekbussen verbinden het dorp met Gouda, Lekkerkerk en Schoonhoven. De omgeving is bijzonder geschikt voor dagtochten, natuurbeleving en cultuurhistorische verkenning.

Bronnen

Plaats een reactie