Laatste update 23/09/2025 door Redactie
Tussen Arnhem en Ede, midden in het bosrijke landschap van de Veluwe, ligt het gebied Deelen. Deze locatie bevindt zich in de provincie Gelderland, in de gemeente Arnhem, en grenst aan dorpen als Hoenderloo, Otterlo, Schaarsbergen en Wolfheze. Deelen is goed bereikbaar via de A12, A50 en diverse provinciale wegen. Het gebied is vooral bekend vanwege zijn militaire geschiedenis en de unieke combinatie van erfgoed en natuur.
Verklaring van de naam
De naam Deelen is vermoedelijk afgeleid van het woord “deel”, dat in oude dialecten verwees naar een afgescheiden stuk grond. In de context van dit gebied past die betekenis goed: Deelen is een afgezonderd terrein dat lange tijd een militaire functie heeft gehad en nog steeds grotendeels omgeven is door natuur.
Geschiedenis
Vliegbasis Deelen werd tussen 1940 en 1944 aangelegd door de Duitse Luftwaffe. Het terrein beslaat ruim 4000 hectare en geldt als een van de best bewaarde militaire vliegvelden uit de periode 1910–1950. De bouwwerken zijn grotendeels gecamoufleerd als boerderijen, met nepvensters en versterkte muren, om herkenning vanuit de lucht te voorkomen. Het complex omvatte onder meer een commandocentrum, werkplaatsen, bunkers en een officiersverblijf.
In 2004 werd het terrein aangewezen als rijksmonument, waarmee het een beschermde status kreeg binnen het Nederlandse erfgoedbeleid. De bebouwing is verspreid en deels opgenomen in het landschap, waardoor het geheel een onopvallend karakter heeft behouden. De combinatie van militaire architectuur en natuurlijke integratie maakt Deelen uniek binnen het Nederlandse erfgoed.
Toeristische wetenswaardigheden
Het centrale bezoekerspunt is het Museum Vliegbasis Deelen, gevestigd aan de Delenseweg 20, 6877 AE Deelen. Hier wordt de geschiedenis van het vliegveld belicht aan de hand van foto’s, documenten, uniformen en maquettes.
Openingstijden: zaterdag en zondag van 11.00 tot 17.00 uur
Entree: gratis, vrijwillige bijdrage welkom
Parkeren: gratis op het terrein
OV-bereikbaarheid: bushalte op circa 1 km afstand
Google Maps: Delenseweg 20, Deelen
Rondom het museum zijn diverse wandelroutes uitgezet, waaronder de Deelerwoudroute van circa 9 kilometer. Deze voert langs bunkers, camouflagestructuren en bospercelen. De route is geschikt voor wandelaars van alle niveaus en biedt een combinatie van erfgoed en natuurbeleving.
In de directe omgeving liggen natuurgebieden die deel uitmaken van het Nationaal Park De Hoge Veluwe. Bezoekers kunnen hier fietsen huren en gebruikmaken van de bekende witte fietsen. Het park biedt toegang tot het Kröller-Müller Museum, het Jachthuis Sint Hubertus en uitgestrekte heidevelden.
Voor wie geïnteresseerd is in luchtvaartgeschiedenis, is het Militaire Luchtvaartmuseum in Soesterberg een waardevolle aanvulling. Hoewel buiten de regio, biedt het context bij de rol van Deelen binnen de Nederlandse luchtverdediging.
Culinair biedt de regio diverse eetgelegenheden, waaronder Restaurant De Waldhoorn in Otterlo, bekend om streekgerechten en seizoensmenu’s. In Hoenderloo bevindt zich Brasserie Het Boshuis, een populaire stop voor wandelaars en fietsers.
De gemeente Arnhem, waar Deelen onder valt, omvat naast de stad ook de dorpen Schaarsbergen, Elden, Rijkerswoerd en delen van het Veluwse buitengebied. Arnhem biedt aanvullende voorzieningen zoals musea, hotels en openbaar vervoer, waardoor een bezoek aan Deelen goed te combineren is met een stedentrip.
Bronnen
Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed https://www.cultureelerfgoed.nl Gebruikt voor informatie over monumentstatus, militaire architectuur en historische context van Vliegbasis Deelen.
Museum Vliegbasis Deelen https://www.museumdeelen.nl Gebruikt voor adresgegevens, openingstijden, collectie-informatie en bezoekersvoorzieningen.
Nationaal Park De Hoge Veluwe https://www.hogeveluwe.nl Gebruikt voor informatie over omliggende natuurgebieden, fietsroutes en culturele bezienswaardigheden.
Gemeente Arnhem https://www.arnhem.nl Gebruikt voor bestuurlijke indeling, bereikbaarheid en voorzieningen in de regio.
Restaurant De Waldhoorn https://www.de-waldhoorn.nl Gebruikt voor culinaire informatie en locatie nabij Deelen.
Brasserie Het Boshuis https://www.deboskantine.nl Gebruikt voor horeca-informatie en ligging in Hoenderloo.
Militaire Luchtvaartmuseum Soesterberg https://www.nmm.nl Gebruikt voor aanvullende luchtvaartgeschiedenis en context bij Vliegbasis Deelen.