Plaatsen > Nagele
Nagele is tussen 1954 en 1964 als laatste van de tien dorpen in de Noordoostpolder gebouwd. Een groep architecten, afkomstig uit de modernistische verenigingen De 8 en Opbouw, maakte op eigen initiatief het ontwerp voor het dorp. Ze hadden een grondige afkeer van de oubollige nostalgie die de polder in haar greep begon te krijgen. De nieuwe tijd vroeg om een nieuwe manier van wonen, vonden ze. Overzichtelijk, modern, open en functioneel waren de toverwoorden.
Nagele laat -ook nu nog- zien hoe hun opvattingen gestalte kregen. Een bosgordel schermt een rechthoekig gebied af van het eindeloze polderland. Binnen dit groen ligt het schoolvoorbeeld van het Nieuwe Bouwen verscholen. Opvallendste kenmerk van Nagele is het grote vierkante centrum, een reusachtige grasvlakte waarop kerken, scholen en een verenigingsgebouw zijn neergezet. Een roestbruine Nagelertocht doorsnijdt het terrein, om in oostelijke en westelijke richting het dorp te verlaten.
De centrale grasmat wordt omzoomd door een ringweg die toegang geeft tot zeven woonwijkjes die op hun beurt allemaal rond een grasveld zijn gegroepeerd. De huizen zijn van een opvallende eenvoud en uniformiteit: strakke woonblokken met platte daken en gevels op het oosten en het westen, zodat de zon op ideale momenten naar binnen kan schijnen.
De woningen en winkels verschillen qua uiterlijk slechts in details van elkaar. Dat heeft voor een deel te maken met het naoorlogse gelijkheidsstreven. Bij een democratische samenleving hoorde een architectuur die de verschillen tussen mensen zou verminderen in plaats van benadrukken, was de gedachte. Praktisch voordeel was dat een standaard opzet systeembouw en de toepassing van nieuwe materialen zoals beton mogelijk maakte.
De ontwerpers van Nagele hadden nóg een nobel streven. Ze wilden de landarbeiders die het dorp zouden bevolken graag moreel verheffen door hun een eigentijds, royaal en comfortabel huis te verschaffen. Zo kregen de woningen bijvoorbeeld een aparte badkamer, eetkamer, keuken en een schuur voor huishoudelijke klusjes. In die tijd was dat zeer vernieuwend, omdat boeren en landarbeiders doorgaans veel primitiever werden gehuisvest.
Ondanks het streven naar uniforme woningen, probeerden de ontwerpers de woningbouw ook te verlevendigen. Gerrit Rietveld en zijn zoon Jan pasten bijvoorbeeld bij sommige woningen gekleurd draadglas in de gevels toe. Door bezuinigingen zijn de woningen echter veel minder royaal uitgevoerd dat oorspronkelijk de bedoeling was.
Modern was ook de scheiding van de belangrijke functies in het dorp, zoals wonen, werken, verkeer en recreatie. Winkels zijn gesitueerd aan een autovrije promenade die -niet helemaal toevallig- veel lijkt op de Lijnbaan in Rotterdam.
Landarbeiders wonen er al lang niet meer in Nagele. Renteniers en gepensioneerden hebben de stilte en ruimte van het dorp ontdekt. Tegenwoordig heeft het de uitstraling van een slaperig vakantieoord. De idealen van vroeger zijn vervangen door eigentijdse genoegens.