Laatste update 02/10/2025 door Redactie
In het oosten van de provincie Utrecht, op de overgang van de beboste Utrechtse Heuvelrug naar de open vlaktes van de Gelderse Vallei, ligt de stad Amersfoort. Deze centraal gelegen gemeente grenst aan plaatsen als Leusden, Soest, Barneveld en Nijkerk, en ligt op korte afstand van grotere steden zoals Utrecht en Hilversum. De stad wordt omringd door uitgestrekte bossen, heidevelden en natuurgebieden, terwijl de rivier de Eem en diverse beekjes door en langs de stad stromen. Amersfoort is niet alleen een belangrijk economisch en cultureel centrum in de regio, maar ook een geliefde bestemming voor toeristen die historische charme willen combineren met moderne voorzieningen.
Verklaring van de naam Amersfoort
De naam Amersfoort is samengesteld uit twee elementen: “Amer” en “voorde”. “Amer” verwijst naar de rivier de Eem, die in vroegere tijden ook wel Amer werd genoemd. Het woord “voorde” betekent doorwaadbare plaats. Samen duidt de naam dus op een plek waar de rivier gemakkelijk overgestoken kon worden. Deze natuurlijke oversteekplaats speelde een belangrijke rol in de vroege ontwikkeling van de nederzetting, omdat het een kruispunt vormde van handelsroutes en verbindingen tussen de omliggende gebieden.
Geschiedenis Amersfoort
De eerste schriftelijke vermelding van Amersfoort dateert uit 1028. De nederzetting ontstond rond een doorwaadbare plaats in de rivier en groeide in de middeleeuwen uit tot een versterkte stad. Binnen de oorspronkelijke slotgracht ontwikkelde zich een compacte stadskern, die tot op de dag van vandaag goed bewaard is gebleven. In de 14e eeuw trad Amersfoort toe tot het Hanzeverbond, wat de handel en welvaart stimuleerde. De stad stond bekend om haar textielproductie, met name wol en laken, en later ook om glas, aardewerk, bier, brood, koek en tabak.
Tussen 1450 en 1561 werd een tweede, grotere stadsmuur gebouwd, waarmee de stad haar oppervlakte aanzienlijk uitbreidde. Deze dubbele grachtengordel is nog altijd zichtbaar in het stratenplan. In de 19e eeuw bleef Amersfoort relatief klein en provinciaal, mede doordat grootschalige verbouwingen uitbleven. Dit gebrek aan modernisering droeg bij aan het behoud van de historische binnenstad. Monumentenbeschermers speelden later een actieve rol in het veiligstellen van waardevolle panden door deze op te kopen of te huren om sloop te voorkomen.
Vanaf de tweede helft van de 19e eeuw ontwikkelde Amersfoort zich tot een industriestad met bedrijven in metaalbewerking, spoorwegmaterieel, conserven, vleeswaren, geur- en smaakstoffen en sigarenproductie. In 1850 telde de stad nog geen 10.000 inwoners; in 1920 waren dat er al meer dan 30.000. Tegenwoordig heeft Amersfoort ruim 160.000 inwoners en is het een moderne stad met een rijk verenigingsleven, een breed cultureel aanbod en een grote variatie aan architectuur.
Toeristische wetenswaardigheden
Historische binnenstad en monumenten
De binnenstad van Amersfoort is een van de best bewaarde middeleeuwse stadskernen van Nederland. Bezoekers kunnen wandelen langs grachten, stadsmuren en poorten zoals de Koppelpoort, een unieke combinatie van land- en waterpoort uit de 15e eeuw. Andere hoogtepunten zijn de Onze Lieve Vrouwetoren, met 98 meter een van de hoogste kerktorens van Nederland, en het Mondriaanhuis, geboortehuis van schilder Piet Mondriaan.
Koppelpoort
Adres: Kleine Spui, Amersfoort. Openingstijden: rondleidingen op afspraak via Gilde Amersfoort. Entree: €5,00 p.p. Parkeren: parkeergarage Eemplein. OV: 10 minuten lopen vanaf station Amersfoort Centraal. Google Maps
Onze Lieve Vrouwetoren
Adres: Krankeledenstraat 30, Amersfoort. Openingstijden: rondleidingen op vaste tijden, reserveren aanbevolen. Entree: €6,00 p.p. Parkeren: parkeergarage Koestraat. OV: 12 minuten lopen vanaf station Amersfoort Centraal. Google Maps
Mondriaanhuis
Adres: Kortegracht 11, Amersfoort. Openingstijden: dinsdag t/m zondag 11:00–17:00 uur. Entree: €13,00 volwassenen, €6,50 kinderen. Parkeren: parkeergarage Eemplein. OV: 15 minuten lopen vanaf station Amersfoort Centraal. Google Maps
Musea en cultuur
Naast het Mondriaanhuis zijn er musea zoals het Flehite Museum, dat de geschiedenis van Amersfoort en omgeving belicht, en het Kunsthal KAdE, waar hedendaagse kunst en design centraal staan. Het culturele aanbod wordt aangevuld met theaters, muziekpodia en festivals zoals Dias Latinos en het Spoffin Straattheaterfestival.
Natuur en recreatie
Amersfoort ligt te midden van natuurgebieden zoals het Landgoed Nimmerdor, het Birkhovenbos en de Soesterduinen. Deze gebieden bieden wandel- en fietsroutes, speelweiden en picknickplekken. Aan de westkant van de stad ligt DierenPark Amersfoort, een gezinsvriendelijke dierentuin met themagebieden en speeltuinen.
Sk8Park Amersfoort
In de wijk Vathorst ligt het grootste openlucht-skatepark van Europa, met 4.000 m² aan skateplezier voor beginners en gevorderden. Adres: Valutaboulevard, Amersfoort (tegenover IKEA). Gratis toegankelijk. Parkeren: bij winkelcentrum Vathorst. OV: bus vanaf station Amersfoort Schothorst.
Winkelen en gastronomie
De stad biedt een mix van grote winkelketens en boetieks in straten als de Langestraat en de Krommestraat. Op de pleinen en langs de grachten zijn talloze cafés en restaurants te vinden, variërend van traditionele eetcafés tot moderne keukens.
Evenementen
Naast de eerder genoemde festivals vinden er jaarlijks evenementen plaats zoals de Amersfoortse Keiweek, de Wintermarkt en de Open Monumentendagen.
Gemeente en regio
De gemeente Amersfoort bestaat uit de stad zelf en enkele wijken en buurtschappen zoals Hoogland, Hooglanderveen, Vathorst, Nieuwland, Kattenbroek en Schothorst. De provincie Utrecht omvat naast Amersfoort ook steden en dorpen als Utrecht, Zeist, Nieuwegein, Veenendaal, IJsselstein, Houten, Leusden, Soest, Baarn en Wijk bij Duurstede. De centrale ligging maakt Amersfoort tot een belangrijk knooppunt voor spoor- en wegverkeer.
Lokale tips en weetjes
- De Amersfoortse Kei, een 7.150 kilo wegende zwerfkei, ligt op het Keiplein en herinnert aan een 17e-eeuwse grap waarbij inwoners de kei de stad in sleepten.
- In de zomermaanden varen er rondvaartboten door de grachten, een ontspannen manier om de stad vanaf het water te ontdekken.
- De stad heeft meer dan 250 rijksmonumenten, waardoor het voelt als een openluchtmuseum.
Bronnen
- Gemeente Amersfoort – Gemeentelijke indeling en evenementen
- Mondriaanhuis – Openingstijden en entreeprijzen
- Gilde Amersfoort – Rondleidingen Koppelpoort en Onze Lieve Vrouwetoren
- DierenPark Amersfoort – Bezoekersinformatie en faciliteiten