Arkel, Zuid-Holland

Laatste update 03/09/2025 door Redactie

Molen Arkel (c) 2016 Martin Lamboo
Molen Arkel (c) 2016 Martin Lamboo

Arkel ligt in het zuidelijke deel van de provincie Zuid-Holland, net ten noorden van de historische vestingstad Gorinchem. Het dorp maakt deel uit van de voormalige gemeente Giessenlanden, samen met Giessenburg, Giessen-Oudekerk, Hoogblokland, Hoornaar, Noordeloos en Schelluinen. Tegenwoordig behoort het tot de gemeente Molenlanden. De ligging in de Alblasserwaard, tussen uitgestrekte weilanden, waterlopen en populierenrijen, maakt Arkel tot een aantrekkelijke plek voor wie rust, historie en landelijke charme zoekt. De nabijheid van steden als Leerdam, Dordrecht en Utrecht zorgt voor goede verbindingen en een breed aanbod aan voorzieningen.

Verklaring van de naam

De naam Arkel vindt zijn oorsprong waarschijnlijk in het oude woord Arcloa. Dit is samengesteld uit “ark” – een term die in het Middelnederlands kon verwijzen naar een kleine sluis of dam – en “lo”, wat waterloop betekent. De naam duidt dus op een nederzetting bij een waterkering of sluis in een stroom. In historische documenten wordt het dorp al vroeg genoemd: in 983 in een lijst van inkomsten uit landerijen, en in 999 in een oorkonde als Villa Arclo (villa = dorp). De ligging aan waterwegen en de vruchtbare gronden van de Alblasserwaard maakten het tot een logische vestigingsplaats.

Geschiedenis

Arkel kent een lange en rijke geschiedenis die nauw verweven is met die van Gorinchem. Archeologische vondsten wijzen erop dat het gebied al in de Romeinse tijd bewoond was. In de middeleeuwen waren de Heren van Arkel invloedrijke machthebbers in de regio. Hun macht strekte zich uit over grote delen van de Alblasserwaard en de Vijfheerenlanden.

De oorspronkelijke dorpskern lag vermoedelijk rond de plek waar nu de Koepelkerk staat. Deze achthoekige kerk met koepeldak en klokkentorentje werd in 1855 gebouwd en ligt tegenwoordig iets buiten het centrum, aan de weg naar Gorinchem. Het is een markant voorbeeld van 19e-eeuwse kerkarchitectuur in een landelijke omgeving.

Een ander historisch gebouw is Huize Schoonzigt aan de Stationsweg, gebouwd in 1764 op een zandrug. In de omgeving bevond zich vroeger een uitgestrekt eikenbos dat tot aan Nieuwland reikte.

De 19e eeuw bracht grote veranderingen. Het Merwedekanaal, dat van Vianen naar Gorinchem loopt, werd gegraven en vormt sindsdien een belangrijke vaarverbinding. Langs het kanaal staan rijen hoge populieren, die het landschap een karakteristiek silhouet geven. Bij de brug over het kanaal staat de korenmolen Jan van Arkel, gebouwd in 1851. Deze molen speelde een belangrijke rol in de lokale graanverwerking en is nog altijd een beeldbepalend monument.

In de 20e eeuw ontwikkelde Arkel zich tot het meest industriële dorp van de toenmalige gemeente Giessenlanden. De betonfabriek aan de Stationsweg bood in de naoorlogse jaren werk aan veel streekbewoners. De woningbouw nam snel toe, waardoor het dorp groeide en nieuwe voorzieningen kreeg.

Toeristische wetenswaardigheden

Historische en culturele bezienswaardigheden

  • Koepelkerk (1855) – Achthoekige kerk met koepeldak en klokkentorentje, gelegen aan de weg naar Gorinchem. Adres: Stationsweg 1, Arkel. Gratis toegankelijk buiten kerkdiensten. Parkeren kan in de directe omgeving, OV: bushalte Arkel, Stationsweg. Google Maps
  • Korenmolen Jan van Arkel (1851) – Traditionele windmolen bij de brug over het Merwedekanaal. Adres: Molenweg 2, Arkel. Openingstijden: zaterdag 10:00-16:00, gratis entree, vrijwillige bijdrage welkom. Parkeren bij de molen, OV: station Arkel op 10 minuten lopen. Google Maps
  • Huize Schoonzigt (1764) – Historisch woonhuis op een zandrug, niet publiek toegankelijk maar goed zichtbaar vanaf de weg.

Natuur en landschap
De omgeving van Arkel leent zich uitstekend voor wandel- en fietstochten door de Alblasserwaard. Routes voeren langs het Merwedekanaal, door open polderland en langs karakteristieke boerderijen. In het voorjaar kleuren de weilanden door bloeiende slootkanten en in de winter is er kans op schaatsen bij strenge vorst.

Evenementen en activiteiten
In en rond Arkel worden jaarlijks diverse evenementen georganiseerd, zoals dorpsfeesten, braderieën en molendagen. De nabijheid van Gorinchem biedt extra mogelijkheden, zoals het bezoeken van de Vestingdagen of culturele festivals.

Culinair en streekproducten
In het dorp en de directe omgeving zijn verschillende eetgelegenheden, van dorpscafés tot restaurants met uitzicht op het water. Streekproducten zoals kaas, honing en seizoensgroenten zijn te koop bij lokale boerderijen en markten.

Praktische informatie voor bezoekers

  • Station Arkel – Treinverbinding naar Gorinchem en Leerdam. OV-fietsen beschikbaar. Google Maps
  • Buslijnen verbinden Arkel met Utrecht, Leerdam en Gorinchem.
  • Parkeren is in het centrum en bij bezienswaardigheden meestal gratis.

Lokale tips en weetjes

  1. De populieren langs het Merwedekanaal zijn geliefd bij fotografen, vooral bij zonsopkomst en zonsondergang.
  2. In de directe omgeving zijn meerdere klompenpaden uitgezet, waaronder routes die door weilanden en langs oude weteringen voeren.
  3. Vogelliefhebbers kunnen in de polders rond Arkel weidevogels als grutto, kievit en tureluur spotten.

Gemeente en regio
Arkel maakte tot 2019 deel uit van de gemeente Giessenlanden, samen met Giessenburg, Giessen-Oudekerk, Hoogblokland, Hoornaar, Noordeloos en Schelluinen. Sinds de herindeling behoort het tot de gemeente Molenlanden, die verder bestaat uit plaatsen als Bleskensgraaf, Nieuw-Lekkerland, Streefkerk en Molenaarsgraaf. De regio staat bekend om zijn veenweidegebieden, molens en waterwegen, en maakt deel uit van het Groene Hart van Nederland.

Bronnen

Plaats een reactie