Rottum, Groningen

Laatste update 24/09/2025 door Redactie

Rottum is een wierdedorp in de gemeente Het Hogeland, in de provincie Groningen, gesitueerd op een radiale wierde op een oude kwelderwal. Het dorp ligt ingeklemd tussen Usquert en Kantens, met op korte afstand de dorpskernen Warfhuizen, Zuurdijk en Sauwerd, terwijl grotere plaatsen als Winsum en Ulrum gemakkelijk bereikbaar zijn via regionale wegen en busdiensten. Vanuit Rottum biedt het vlakke polderlandschap vergezichten over het ‘natte wad’, met zicht op de eilandgroep Rottumeroog, Rottumerplaat en de Zuiderduintjes. Dit unieke samenspel van dorp, kwelder en Waddengebied maakt Rottum zowel voor natuurliefhebbers als cultuurgasten een bijzondere plek.

Verklaring van de naam

De naam Rottum vindt zijn oorsprong in een oud-Germaanse of Oudfriese toponiem, vermoedelijk afgeleid van het element rauth of raud, dat ‘berooid’ of ‘geruimd’ betekent, gecombineerd met de uitgang -um, een oervorm voor ‘woonplaats’. Letterlijk duidde Raut-um dus een plek aan die ooit ontgonnen was uit kweldermoeras. Dit sluit aan bij de vorming van de radiale wierde: een kunstmatige heuvel die ontstond doordat bewoners grond en bouwmaterialen concentreerden op een veilige plek tegen hoogwater. Door de eeuwen heen vereenvoudigde de uitspraak, maar de essentie – een bewoonbare schuilplaats in het wassende wad – is onveranderd gebleven.

Geschiedenis

Rottum verschijnt voor het eerst in middeleeuwse documenten als onderdeel van het rechtgebied van de Benedictijnerabdij St. Juliana, die eeuwenlang een aanzienlijk deel van de eilandgroep Rottumeroog in bezit had. Rond 1800 werd het klooster afgebroken, waarna de kenmerkende radiale opbouw van de wierde zichtbaar bleef in de structuren van de hoofdwegen en kavelgrenzen. De kerk die tegenwoordig in Rottum staat, dateert uit 1889 en verving een oudere kapel; zij bleef bijna ongewijzigd en is nu een gemeentelijk monument.

Tot 1974 beheerde Staatsbosbeheer de eilanden Rottumeroog, Rottumerplaat en Zuiderduintjes onder voorwaarden van rust en onderzoek. Vanaf 2024 is het beheer overgedragen aan Rijkswaterstaat, conform de nieuwe Natuurnetwerkwet, terwijl vrijwilligers van Staatsbosbeheer en lokale vogelwachten van maart tot oktober op de eilanden de dagelijkse rust bewaken en aanspoelend afval opruimen. Dit minimale ingrijpen – tellen, ringen en zenderonderzoek – heeft waardevolle inzichten opgeleverd in de vogelmigratie, zoals de effecten van lichtvervuiling en verstoring op trekvogelsoorten.

Rottum was tot 2019 onderdeel van de gemeente Eemsmond en viel daarna samen met omliggende dorpen onder de fusiegemeente Het Hogeland. De landelijke schrijver en dichter Jan Boer (1873–1944) werd hier geboren; ter viering van zijn honderdste geboortedag plaatste de dorpsgemeenschap in 1999 een buste bij zijn ouderlijk huis. Ondanks de afname van de agrarische bewoning heeft Rottum zijn karakter behouden dankzij zorgvuldige restauratie van boerderijen en de bescherming van het kwelderlandschap.

Toeristische wetenswaardigheden

Rottum verbindt cultuurhistorie met unieke natuurbeleving. De volgende thema’s en locaties geven een overzicht van wat u kunt ontdekken.

Natuurreservaat Rottum
De eilandgroep Rottumeroog, Rottumerplaat en Zuiderduintjes is gesloten voor vrij bezoek om rust te garanderen aan tienduizenden broedvogels. Jaarlijks organiseert Staatsbosbeheer beperkte excursies naar Rottumeroog; boswachter Jaap Kloosterhuis leidde van 2008 tot 2024 ongeveer tachtig dagtochten, steeds in periodes wanneer de vogels het minst worden verstoord. Tijdens zo’n expeditie vaart u vier uur over het wad, steekt u door onzichtbare geulen en trekt u twintig meter door kniediep water om het eiland te bereiken. Onder leiding van eilandvogelaars leert u over wadslakjes, kokerwormen, drieteenmeeuwen en kanoeten, en observeert u zeehonden en wadvogels vanaf het droge.

Praktische informatie excursies Rottumeroog
Vertrekpunt: Lauwersoog Veerhaven
Seizoen: maart–oktober (data variëren per jaar)
Duur: circa 12 uur (afhankelijk van getij en windrichting)
Deelnamekosten: op aanvraag via Staatsbosbeheer
OV-bereikbaarheid: buslijn 50 naar Lauwersoog, halte Veerhaven
Parkeermogelijkheid: Parkeerterrein Ybemaweg 2, Lauwersoog (gratis)
Google Maps: https://www.google.com/maps/search/?api=1&query=Rottumeroog

Geschiedenis en erfgoed in de wierde
In het centrum van Rottum ziet u het patroon van de oude radiale wierde nog in de dorpsindeling: vanuit de kerk lopen drie hoofdwegen naar de omringende kwelders. De St. Juliana-kerk (Rottumerweg 2) toont laat-19e-eeuwse baksteengotiek en is dagelijks toegankelijk van 09:00 tot 16:00 uur, met gratis entree. Langs de ring zijn infopanelen geplaatst over de middeleeuwse kloosteractiviteiten, en in de buurt staat een buste van Jan Boer bij Dorpsstraat 5.
Google Maps: https://www.google.com/maps/search/?api=1&query=St.+Juliana+kerk+Rottum

Strand- en kwelderwandelingen
Langs de rand van de kwelderwal ontspringt de wandelroute ‘Rondje Rottum’, een lus van 6 km die via stenen trapjes en vlonders voert naar uitzichtpunten over Rottumeroog en Rottumerplaat. Bij laagwater ziet u de grillige wadsporen, wadslakjes en uitwerpselen van wadpieren als stille getuigen van het rijke leven onder de zeespiegel. De route start bij Dorpshuis Rottum (Rottumerweg 1) en is gemarkeerd met houten paaltjes.

Kunst en lokale tradities
Drie verrassende weetjes voor wie verder kijkt: ten eerste kunt u in het Dorpshuis elk voorjaar een lezing bijwonen over wadecologie, georganiseerd door Werkgroep Wadvogels. Ten tweede staat achter de kerk een monument ter herinnering aan de drooglegging van 1956, een oorspronkelijk dieselgemaal dat ooit het water uit de Waddenzee pompte. Ten derde is er langs de oostelijke kwelder een informatiebank met reliëftekeningen van de vroegere kloosterindeling en middeleeuwse visserijtechnieken, samengesteld door de Vereniging Dorpsbelangen Rottum.

Evenementen
Ieder seizoen biedt Rottum kleinschalige activiteiten die de band tussen dorp en wad onderstrepen. In de lente organiseert Sovon Vogelonderzoek Nederland kraamdagexcursies naar de vogelwachthut op Rottumerplaat, waar teltellingen en ringen plaatsvinden. De zomermaanden zijn het domein van nachtelijke vleermuizentellingen bij de wadkant, begeleid door de Werkgroep Vleermuisonderzoek Groningen. ’s Winters, bij vorst, is er soms een eenvoudig ijsbaantje op de dorpswei, met lokale ‘kwelderpunch’ en verhalen over overstromingen uit vervlogen tijden.

Fietsverbindingen
Het traject tussen Usquert en Rottum maakt deel uit van het netwerk van fietsknooppunten in Noord-Groningen. Via knooppunt 12 rijdt u over dijken en door dorpjes naar Rottum. Langs de route staan infopanelen over het beheer van het natte wad door Rijkswaterstaat en Staatsbosbeheer. Een verborgen parel is de ‘Kwelderkantplaats’, een klein terras bij Zuurdijk met uitzicht op de Waddenzee.

Met deze mix van ongerepte natuur, vleugjes cultuurhistorie en kleinschalige belevenissen toont Rottum hoe mens en wad al eeuwen met elkaar verweven zijn. Of u nu deelneemt aan een wadexcursie, de patronen van de wierde bestudeert of vogels telt in de vogelwachthut, Rottum blijft een plek vol rust, ruimte en verwondering.

Bronnen

Plaats een reactie