Laatste update 03/09/2025 door Redactie

In het groene hart van Noord-Holland, tussen Hilversum, Kortenhoef en Ankeveen, ligt het dorp ’s-Graveland. Het vormt samen met omliggende kernen als Kortenhoef, Ankeveen en delen van de Horstermeerpolder een afwisselend gebied van historische buitenplaatsen, polders, plassen en bossen. De ligging aan de rand van het Gooi maakt het een geliefde bestemming voor wandelaars, fietsers en liefhebbers van cultuurhistorie.

Verklaring van de naam

De naam ’s-Graveland betekent letterlijk “land van de graaf” en verwijst naar middeleeuwse eigendomsrechten die ooit toebehoorden aan de graaf van Holland. Het voorvoegsel ’s is een verkorte vorm van “des”, wat “van de” betekent.

Geschiedenis

Het huidige ’s-Graveland ontstond in de 17e eeuw toen rijke Amsterdamse kooplieden langs de zandige uitlopers van het Gooi grote buitenplaatsen lieten bouwen. Deze buitenplaatsen – aanvankelijk negen in totaal – werden aangelegd langs de wegen Zuidereinde en Noordereinde. Aan de ene zijde verrezen de statige huizen en parken, aan de andere kant woonden arbeiders en stonden wasserijen die dankzij het zachte veenwater linnengoed uit Amsterdam verzorgden.

De ’s-Gravelandse Vaart speelde daarbij een belangrijke rol als verbinding tussen Hilversum en Amsterdam. Goederen zoals groenten uit Kortenhoef en de Horstermeerpolder werden over het water naar de veiling in Hilversum gebracht.

In de loop der eeuwen bepaalden de landgoederen het karakter van het dorp. Vereniging Natuurmonumenten kocht vanaf het begin van de 20e eeuw meerdere terreinen om ze te behouden. Het huidige ensemble telt tien historische buitenplaatsen, waaronder Boekesteyn, Schaep en Burgh, Bantam, Gooilust, Trompenburgh, Spanderswoud, Hilverbeek, Spiegelrust, Land en Bosch en Schoonoord.

Bijzonder is Gooilust, aangelegd vanaf 1634 op de overgang van laagveen naar hogere zandgronden. Rond 1900 verzamelde eigenaar Frans Ernst Blaauw hier exotische bomen, planten en zelfs dieren. Sommige van zijn botanische aanwinsten groeien er nog steeds.

Toeristische wetenswaardigheden

Landgoederen en erfgoed

• Boekesteyn – wandelpaden door park en bos, zicht op historische gebouwen.
  Adres: Noordereinde 54, 1243 JJ ’s-Graveland
  Openingstijden: dagelijks vrij toegankelijk; bezoekerscentrum geopend di–zo 10.00–17.00 uur
  Google Maps: link
• Schaep en Burgh – hoofdkantoor Natuurmonumenten, omringd door parkbos.
  Adres: Noordereinde 60, 1243 JJ ’s-Graveland
  Google Maps: link
• Bantam – jonger landgoed met glooiingen, vijvers en lanenstructuur.
• Gooilust – siertuinen toegankelijk op zaterdagmorgen in de zomer en op afspraak.
• Trompenburgh – 17e-eeuws landhuis in de vorm van een schip, omgeven door water.

Natuur en recreatie

• Wandelroutes door het Corversbos (rijk aan zang- en roofvogels).
• Fietsverbinding naar de Loosdrechtse Plassen.
• Seizoensgebonden bloemen- en bloesemroutes in de Horstermeerpolder.

Lokale tips en weetjes

1. In april en mei is het gebied rond Ankeveen beroemd om de trek van weidevogels, goed te zien vanaf de wandelpaden door de polder.
2. De ’s-Gravelandse Vaart is nog steeds bevaarbaar voor kano’s; een populaire route verbindt Kortenhoef met Hilversum.
3. In het najaar vindt in het dorp het kleinschalige culturele festival Podium ’s-Graveland plaats, met optredens in monumentale panden.

Praktische informatie

• Parkeren: beperkte gratis parkeerplaatsen bij bezoekerscentrum Natuurmonumenten; extra plekken aan het Zuidereinde.
• Openbaar vervoer: busverbindingen vanuit Hilversum en Weesp richting Kortenhoef en ’s-Graveland.
• Entreeprijzen: toegang tot landgoederen meestal gratis, uitzonderingen voor rondleidingen of speciale evenementen.

Bronnen

• www.natuurmonumenten.nl – Informatie over de ’s-Gravelandse Buitenplaatsen, openingstijden, wandelroutes en praktische bezoekersinformatie.
• www.wijdemeren.nl – Gemeentelijke informatie over kernen ’s-Graveland, Kortenhoef, Ankeveen, evenementenagenda en bereikbaarheid.
• www.rijksmonumenten.nl – Gegevens over beschermde dorpsgezichten en rijksmonumenten in ’s-Graveland.
• www.topotijdreis.nl – Gebruikt voor geografische ligging en historische kaarten van het gebied rond ’s-Graveland, inclusief de Horstermeerpolder en de ’s-Gravelandse Vaart.
• www.ivn.nl – Gebruikt voor informatie over het Corversbos, flora en fauna, en seizoensgebonden natuuractiviteiten zoals bloesemroutes en weidevogelobservatie.
• www.google.com/maps – Gebruikt voor adresgegevens en locatieverwijzingen van Boekesteyn en Schaep en Burgh.