Laatste update 02/09/2025 door Redactie
Uithuizen is een levendig dorp in het noorden van de provincie Groningen, gelegen in de gemeente Het Hogeland. Het ligt op de overgang van het open wierdenlandschap naar de kustpolders en is door zijn omvang en voorzieningen het belangrijkste centrum in de omgeving. Dankzij de ligging aan de spoorlijn Groningen – Roodeschool en de nabijheid van de Eemshaven is Uithuizen goed bereikbaar en vormt het een aantrekkelijke uitvalsbasis voor bezoekers van de Wadden en het Groninger land.
Plaatsen binnen de gemeente Het Hogeland: Uithuizen, Uithuizermeeden, Roodeschool, Usquert, Warffum, Baflo, Bedum, Winsum, Kloosterburen, Leens, Zoutkamp en diverse kleinere dorpen en gehuchten.
Verklaring van de naam
De naam Uithuizen verwijst waarschijnlijk naar de ligging ‘buiten de huizen’ van een oudere kern of nederzetting. Het zou ook kunnen duiden op verspreid liggende bebouwing in een vroeg stadium van het dorp.
Geschiedenis
Het dorp ontstond op een kwelderwal, een natuurlijke verhoging in het kustlandschap. Hierdoor was het gebied relatief veilig tegen overstromingen en geschikt voor landbouw. In de middeleeuwen concentreerde de bebouwing zich rond de hoofdweg en een kleine haven. Door handel, landbouw en later ook industrie groeide Uithuizen uit tot een aaneengesloten nederzetting met een stedelijk karakter.
Belangrijke historische gebouwen herinneren aan de welvaart van de Ommelander jonkers, zoals de Menkemaborg. Deze borg, oorspronkelijk een middeleeuws steenhuis, werd rond 1700 verbouwd tot het huidige adellijke buitenhuis met rijk ingerichte stijlkamers en een formele tuin. Ook religieuze monumenten zoals de middeleeuwse Jacobikerk met het beroemde Arp Schnitger-orgel en de neogotische Jacobus de Meerderekerk bepalen het dorpsgezicht.
Toeristische wetenswaardigheden
- Menkemaborg – Historische borg met originele inrichting uit de 17e en 18e eeuw, omgeven door een baroktuin met rozentunnel en doolhof.
Adres: Menkemaborg 1, 9981 CV Uithuizen
Openingstijden: di–zo 10.00–17.00 uur (apr–okt), beperkte opening in winter
Entree: € 9,00 volwassenen, € 4,00 kinderen 6–12 jaar
OV: 8 min lopen vanaf station Uithuizen
Google Maps - Jacobikerk – Romaanse kerk uit de 13e eeuw, bekend om zijn historische orgel van Arp Schnitger (ca. 1700).
Locatie: Kerkplein, Uithuizen
Bezoek: op afspraak of tijdens openstellingsdagen
Google Maps - Jacobus de Meerderekerk – Neogotische katholieke kerk uit de 19e eeuw, tevens startpunt van het Jacobspad naar Santiago de Compostela.
Adres: Hoofdstraat 144, 9981 AK Uithuizen
Google Maps - Molen De Liefde – Monumentale koren- en pelmolen uit 1866.
Locatie: Molenweg 4, 9981 BG Uithuizen
Bezoek: za en op afspraak, gratis toegang
Google Maps
Extra lokale tips en weetjes
- Uithuizen heeft een VVV-kantoor dat ook informatie biedt over de Waddenzee UNESCO Werelderfgoed-gebieden.
- Het Jacobspad vanuit Uithuizen is een officieel erkende pelgrimsroute die via Drenthe naar Overijssel voert en aansluit op de internationale route naar Santiago de Compostela.
- In de zomer vinden rondom de Menkemaborg vaak klassieke concerten en buitenactiviteiten plaats.
- Op korte afstand ligt natuurgebied Noordpolderzijl, de kleinste zeehaven van Nederland en startpunt van wadlooptochten.
- Jaarlijks worden in het dorpscentrum braderieën en streekmarkten georganiseerd met Groninger lekkernijen.
Bronnen
- Gemeente Het Hogeland – https://www.hethogeland.nl – Gebruikt voor actuele gemeentelijke indeling, plaatsnamen, voorzieningen en toeristische informatie.
- Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed – https://www.cultureelerfgoed.nl – Gebruikt voor gegevens over beschermde monumenten zoals de Menkemaborg, Jacobikerk, Jacobus de Meerderekerk en Molen De Liefde.
- Provincie Groningen – https://www.provinciegroningen.nl – Gebruikt voor landschapskenmerken, natuurgebieden en toeristische routes in Noord-Groningen.