Laatste update 23/09/2025 door Redactie
In de provincie Zeeland, gelegen in het zuidwesten van Nederland, liggen de sporen van meer dan 117 verdronken dorpen en één stad: Reimerswaal. Deze verdwenen nederzettingen lagen verspreid over gebieden als Zuid-Beveland, Schouwen-Duiveland, Noord-Beveland en Zeeuws-Vlaanderen. Veel van deze dorpen zijn in de loop der eeuwen ten prooi gevallen aan het water, vaak door stormvloeden, maar ook door menselijke ingrepen zoals dijkdoorbraken en militaire inundaties. Tegenwoordig herinneren bodemvondsten, archiefstukken en subtiele landschapskenmerken aan het leven dat zich hier ooit afspeelde.
Achtergrondinformatie
De verdronken dorpen van Zeeland zijn voornamelijk kerkdorpen die tussen de 10e en 16e eeuw zijn ontstaan. Door de ligging aan open zeearmen zoals de Westerschelde, Oosterschelde en Grevelingen, was het gebied kwetsbaar voor overstromingen. Tussen 1134 en 1530 werden meer dan 45 stormvloeden geregistreerd. De combinatie van getijdenwerking, verwaarloosde dijken, zout- en turfwinning en strategische onderwaterzettingen leidde tot het verdwijnen van tientallen dorpen.
Geschiedenis
De meeste dorpen gingen verloren in de late middeleeuwen. Zo verdween Assemansbroek in 1530 tijdens de Sint-Felixvloed, en werd Duvenee weggevaagd door de Allerheiligenvloed van 1532. Sommige dorpen, zoals Agger, waren ‘wandelende dorpen’ die zich verplaatsten met de loop van de rivier. Casuwele, gelegen in het Land van Saeftinghe, werd niet alleen getroffen door overstromingen, maar ook door militaire acties waarbij dijken werden doorgestoken. De stad Reimerswaal, ooit een bloeiend handelscentrum, werd in 1631 definitief verlaten na herhaalde overstromingen.
Toeristische wetenswaardigheden
Hoewel de dorpen zelf verdwenen zijn, zijn er diverse plekken waar je het verleden kunt herbeleven of de sporen ervan kunt ontdekken.
Lokale tips en weetjes:
- In het Verdronken Land van Saeftinghe, een uitgestrekt schorrengebied, kun je onder begeleiding van een gids wandelen door het landschap waar ooit dorpen lagen. Het gebied is alleen toegankelijk via excursies vanwege de gevaarlijke getijden.
- Het Zeeuws Archief in Middelburg bewaart originele kaarten en documenten over de verdronken dorpen. Een bezoek aan de studiezaal is gratis en biedt inzicht in de geschiedenis van de regio.
- In Reimerswaal, nabij het huidige Rilland, zijn bij laag water nog restanten van oude fundamenten zichtbaar. De locatie is bereikbaar via wandelroutes langs de dijk.
Bezienswaardigheden en praktische informatie:
- Museum Het Verdronken Land van Saeftinghe: Emmaweg 4, Nieuw-Namen. Geopend april–oktober op za–zo van 13:00–17:00. Entree €5. Parkeren bij het bezoekerscentrum. Google Maps-link
- Zeeuws Archief: Hofplein 16, Middelburg. Geopend ma–vr van 09:00–17:00. Gratis toegang tot studiezaal. OV: 10 min lopen vanaf station Middelburg. Google Maps-link
- Land van Reimerswaal: Dijkgebied nabij Rilland. Vrij toegankelijk. Wandelroute via de Reimerswaalse Dijk. Google Maps-link
Minder bekende plekken:
- Bommenee, ooit gelegen op Schouwen-Duiveland, is nu een poldergebied waar je via de Bommenederoute kunt fietsen langs historische dijktracés.
- In Zonnemaire bevindt zich een kleine expositie over het verdronken dorp Borrendamme, met kaarten en bodemvondsten.
- De Allerheiligenvloed van 1532 wordt jaarlijks herdacht in Kats, met lezingen en wandelingen langs de voormalige dorpslocaties.
Bekenste dorpen zijn:
- Aendijcke 1586; een dorp in Zeeuws-Vlaanderen, behorende tot de heerlijkheid Zaamslag. Het dorpje verdween in de golven bij de overstroming van 1586, en is in tegenstelling tot Othene en Zaamslag nooit meer herbouwd.
- Agger;
- Agger (Aggara, Aggeren, Aggher, Agg here, Agher, Den Agger) is de naam van een voormalig dorp op de grens van de huidige provincies Noord-Brabant en Zeeland. Het dorp Agger was een zogeheten wandelend dorp. Het heeft op verschillende plaatsen gelegen op de plaats waar de Schelde zich splitste in de Honte (de latere Westerschelde) en de Oosterschelde. Vermoedelijk verdronk dit dorp in 1288.
- Assemansbroek (Broeck, Broeke, Den Broek) 1530; Voormalig dorp en parochie in het Verdronken land van Zuid-Beveland, zuid-oost van Romerswaal. Dit dorp werd regelmatig door watervloeden geteisterd. In elk geval in 1421, de Sint-Elisabethsvloed. Door de overstroming van 5 November 1530 verdween het van de kaart.
- Assenburg (1532), gehucht op het voormalige eiland Borssele, Zuid-Beveland dat verdronk tijdens De Allerheiligenvloed die Nederland trof op 2 november 1532.
- Avenkerke (Vernavenkerke, Havekerke, Hanekerk, Brile), verdronken dorp op het voormalige eiland Wulpen, voor de kust van Zeeuws-Vlaanderen. Verdwenen na de 13e eeuw.
- Bakendorp 1530-1570
- Beoostenbly; verdwenen dorp ten oosten van Axel, Gemeente Terneuzen, Zeeuws-Vlaanderen.
- Bommenee (Bommenede) 1682, verlaten 1684, vroeger gelegen op Schouwen-Duiveland aan de Grevelingen, ten oosten van Brouwershaven en ten noordoosten van Zonnemaire in de uiterste punt van de polder Bommenede, één van de vier eilanden die later werden samengevoegd tot Schouwen-Duiveland.
- Borrendamme (Bordendam) 1613; voormalig dorp op het eiland Schouwen, in de nabijheid van Zierikzee. Regelmatig overstroomd; met name 27 September 1477 en 5 November 1530; daardoor is het dorp langzamerhand vervallen en uiteindelijk in Januarij 1613, geheel verwoest.
- Brieskerke 1534 buitengedijkt; dorp lag in het Zuidland van Schouwen, provincie Zeeland.
- Campen 1530/1532; dorp op Noord-Beveland. Twee stormvloeden in de 16e eeuw, de Sint-Felixvloed op 5 november 1530 en de Allerheiligenvloed op 2 november 1532 teisterden Noord-Beveland, en hierbij verdween ook Campen in zee. Op die plek verrees in 1699 het nieuwe Kamperland na de bedijking van de Heer Janszpolder.
- Casuwele (Casuele) 1570-1584; voormalig dorp in het Land van Saaftinge, Oost Zeeuws-Vlaanderen aan de kreek de Couveringhe (Coeveringe). Casuele werd in 1570 van de kaart geveegd door de grote Allerheiligenvloed. Hierbij werden de omliggende dorpen Saeftinge, Sint-Laureijns en Namen verwoest of zwaar beschadigd. In 1571 waren vrijwel alle dijken hersteld. De doodsteek voor dit dorpje en de gehele regio was het doorsteken van de dijken in 1584 door de Antwerpenaren, die een verdedigingslinie tegen de Spanjaarden wilden aanleggen.
- Claeskynderkerke (Klaaskinderkerke) 1570
- Clauskinderen (Claeskerke, Oostkerke) 1811, verdronken dorp op Schouwen, werd 17 April 1811, door het water verzwolgen.
- Coudorpe (1552); De polder van Coudorpe raakte door herhaalde overstromingen en door de opkomst van het nabijgelegen Driewegen al ontvolkt. Het einde kwam in de vloed van 2 november 1552, waarna in 1572 de resten van het dorp en de aan Sint-Maarten gewijde kerk zijn afgebroken en als zinksteen zijn gebruikt voor de versterking van de Westerscheldedijk
- Coxie (Coxyde, Beniardskerke, Bengaertskerke, Bingaertskerke, Bengerskerke) 1583, verdwenen dorp tussen Slepeldamme en Oostburg (West-Zeeuws-Vlaanderen). De naam van de parochie was Beniardskerke; Coxie was het dorp. In 1583 werd de omgeving van Sluis onder water gezet om de opmars van Parma te stuiten. Ook de dijken bij Coxie werden doorgestoken, waardoor Coxie voorgoed verdween.
- Dekenskapelle (Noordwelle, Noortwelle, Capella Decani) 1421, verdronken dorp op Noord-Beveland, Vermoedelijk ging Dekenskapelle verloren door de Tweede St.-Elisabethsvloed van 1421.
- Duvenee 1532; verdronken dorp dat vlakbij het dorp Assemansbroek (Broecke) lag, ten westen van de stad Reimerswaal. Duvenee verdween tijdens de Allerheiligenvloed in 1532.
- Elmare (Elmara, Ellemare) 1375/1376, verdwenen dorp ten zuiden van IJzendijke, niet ver van Sint-Margriete, Zeeuws-Vlaanderen. Tijdens de grote stormvloed van 1375/1376 verdween het dorp van de kaart.
- Emelisse (Emoliste, Emelnes) 1530/1532; verdronken dorp en parochie op Noord-Beveland, in de huidige Oud-Noord-Bevelandpolder. Tussen 1530 (Sint Felixvloed) en 1532 (Allerheiligenvloed) verdwenen.
- Everswaard (Everswaert, Eversweerde) 1530; , voormalig dorp in het eiland Zuid-Beveland. Het dorp moet gelegen hebben O. ten Z. van Romerswaal, Z. van Steenvliet. Het werd op 5 November 1530 door het water overdekt.
- Hertinghe 1488
- Hinkelenoord 1552
- Hongersdijk 1334, 1551
- Koudekerke 1375
- Kouwerve 1530/1532
- Kreke 1530/1532
- Lodijke 1530/1532
- Mare 1530
- Moerkerke eind 15e, begin 16e eeuw
- Moggershil 1570
- Monster 1530/1532
- Namen 1715/1717
- Nieuw-Everinge 1530
- Nieuw-Hamerstede (Edekinge?) 1530
- Nieuwkapelle 17e eeuw
- Nieuwkerke 1530/1532
- Nieuwlande 1530/1532
- Offliet (Ghrutersdijc?) na 1460
- Oostende 1520/1521 buitengedijkt
- Oostkerke 1334
- Oostkerke 1530/1532
- Oud-Arnemuiden 1440 en circa 1460
- Oud-Bath 1552
- Oudekerke vermoedelijk voor 1500
- Ouderdinge 1530/1532
- Oud-Everinge 2e helft 15e eeuw
- Oud-Geersdijk 1530/1532
- Oud-Hamerstede 1304
- Oud-Hontenisse 1508, 1509, 1511
- Oud-Kats (Subburchdijc) 1530
- Oud-Kortgene 1530/1532
- Oud-Krabbendijke 1530
- Oud-Othene (Noten) 1586
- Oud-Rilland 1530
- Oud-Westkapelle
- Oud-Wissenkerke 1530/1532
- Oud-Wissenkerke voor 1352
- Peerboom militaire inundatie 1488, 1493 stormramp
- Reimerswaal 1631
- Rengerskerke 1662
- Saeftinghe (Saeftinge, Saaftinge) vloed in 1175, militaire inundatie 1584
- Saemslach/Genderdijk (Zaamslag) 1584
- Schoonboom 1421?
- Schoudee 1530/1532
- Simonskerke 1534
- Sinte-Philipslandt 1532
- Sint-Jacobskerke voor 1500
- Sint-Janscapelle
- Sint-Katherijnekerke 1530/1532
- Sint-Laureijns na 1580
- Soecke (Hoeke, Houcke, Dijxhoeke, s-Gravenhoecke) 1530
- Soelekerke (Soetelinkskerke) 1530/1532
- Stampaert 1584
- Steelvliet (Steenvliet) 1530/1532
- Stevenesse (Oud-Stavenisse) 1509
- Stuivezand begin 17e eeuw
- Tewijk 1530/1532
- Tolsende 1530/1532
- Triniteit 1584/1585
- Valkenisse 1682 buitengedijkt
- Vinninghen (Vinningen) kort na het buurdorp Oostende deels buitengedijkt
- Weele (Sint-Marie)
- Weele 1530
- Welle 1530
- Welzinge
- Westenschouwen 16e eeuw
- Westkerke (Raaskerke) 1530/1532
- Westkerke 1377
- Westkerke voor 1500
- Wolfertsdorp 1530
- Zuidkerke 1542 buitengedijkt
Heeft u bijzonderheden, of zijn er plaatsen vergeten? we horen graag van u!
Bronnen
- Zeeuws Archief: Gebruikt voor historische gegevens over verdronken dorpen, kaarten en archiefmateriaal.
- Encyclopedie van Zeeland – Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland: Gebruikt voor achtergrondinformatie over dorpsnamen, jaartallen van overstromingen en geografische ligging.