Laatste update 05/09/2025 door Redactie
Houten ligt in het midden van de provincie Utrecht, ten zuidoosten van de stad Utrecht zelf. De gemeente grenst aan Nieuwegein, Bunnik, Wijk bij Duurstede en IJsselstein. Het gebied staat bekend om zijn fietsvriendelijke infrastructuur, moderne woonwijken en historische dorpskernen. Naast de hoofdplaats Houten omvat de gemeente ook de dorpen ’t Goy, Schalkwijk en Tull en ’t Waal. Dankzij de ligging langs de A27 en goede treinverbindingen is Houten uitstekend bereikbaar voor bezoekers uit het hele land.
Verklaring van de naam
De naam Houten is waarschijnlijk afgeleid van het Oudnederlandse woord hult of holt, wat ‘bos’ betekent. Dit verwijst naar de bossen die hier in de vroege middeleeuwen aanwezig waren. Door ontginning en landbouw verdwenen veel van deze bossen, maar de naam bleef behouden. De dorpen ’t Goy, Schalkwijk en Tull en ’t Waal hebben ieder hun eigen historische achtergrond en naamverklaring, vaak verbonden aan middeleeuwse landgoederen of geografische kenmerken.
Geschiedenis
Het gebied van Houten kent een lange bewoningsgeschiedenis. Archeologische vondsten wijzen op nederzettingen uit de Romeinse tijd, mede dankzij de ligging langs de Limes, de noordgrens van het Romeinse Rijk. In de middeleeuwen ontwikkelden zich kleine agrarische gemeenschappen rond kerken en kastelen.
Kasteel Heemstede, gelegen aan de zuidwestkant van Houten, is een van de bekendste historische gebouwen. Het huidige kasteel dateert uit 1645, werd in 1987 door brand verwoest en in 2002 herbouwd. Het is een buitenplaats in Hollands-classicistische stijl, gebouwd op de resten van een middeleeuwse voorganger. Ooit had het kasteel indrukwekkende baroktuinen die tot ver buiten de landsgrenzen bekend waren.
In de 20e eeuw bleef Houten lange tijd een bescheiden dorp, maar vanaf de jaren zeventig werd het aangewezen als groeikern. Er kwamen grootschalige nieuwbouwwijken, ontworpen met een uniek verkeersplan waarbij fietsers en voetgangers prioriteit kregen. Dit leverde Houten de reputatie op van een van de meest fietsvriendelijke gemeenten van Nederland.
Toeristische wetenswaardigheden
Houten biedt een mix van moderne voorzieningen, historische bezienswaardigheden en groene recreatiegebieden. De gemeente heeft een speciaal routeboekje uitgegeven om de streek te voet of per fiets te verkennen.
Belangrijkste locaties en praktische informatie
Kasteel Heemstede
- Adres: Heemsteedseweg 26, Houten
- Openingstijden: Niet vrij toegankelijk; restaurant in het kasteel geopend volgens reservering
- Entreeprijzen: Niet van toepassing voor het terrein; restaurantprijzen variëren
- Parkeertips: Parkeren op eigen terrein bij het restaurant
- OV-bereikbaarheid: Busverbinding vanaf station Houten Castellum
- Google Maps: https://www.google.com/maps/place/Kasteel+Heemstede
Tuinarchitectuurpark Makeblijde
- Adres: Oud Wulfseweg 3, Houten
- Openingstijden: Dinsdag t/m zondag 10.00–17.00 uur (mei–september); raadpleeg voor actuele tijden de beheerder
- Entreeprijzen: Afhankelijk van evenementen of rondleidingen
- Parkeertips: Parkeerplaats bij de ingang
- OV-bereikbaarheid: Bus vanaf station Houten
- Google Maps: https://www.google.com/maps/place/Makeblijde
UFO-rotondes “De Staart”
De landingsbaan wordt gevormd door de twee rotondes bij de afrit A27 Houten (‘De Staart’). De oostelijke rotonde met de lichtblauwe kunststofcoating is het UFO platform. Ook herkendbaar aan de letter U van UFO.
- Adres: Afrit A27, Houten
- Openingstijden: Altijd toegankelijk (openbare weg)
- Entreeprijzen: Gratis
- Parkeertips: Parkeren in nabijgelegen woonwijken of bedrijventerrein
- OV-bereikbaarheid: Bus naar halte nabij de afrit
- Google Maps: https://www.google.com/maps/place/De+Staart+Houten
Overige bezienswaardigheden en activiteiten
- Oude Dorp Houten: Historische kern met monumentale panden, horeca en winkels.
- Fort Honswijk: Onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, gelegen bij Schalkwijk.
- Fort WKU (Werk aan de Korte Uitweg): Fort op het Eiland van Schalkwijk, bereikbaar per fiets, auto of belbus.
- Eiland van Schalkwijk: Landbouw- en natuurgebied tussen de Lek en het Amsterdam-Rijnkanaal, ideaal voor fiets- en wandeltochten.
- Evenementen: Jaarlijkse activiteiten zoals het Kersenfestival in ’t Goy en de Fortendag.
- Culinair: Naast het restaurant in Kasteel Heemstede zijn er in Houten en de dorpen diverse eetgelegenheden met streekproducten.
Drie lokale tips
- Fietsroute langs de Lek – Start in Tull en ’t Waal en volg de rivier richting Vianen voor prachtige uitzichten.
- Bezoek aan Fort WKU – Een minder bekend fort in het Eiland van Schalkwijk, vaak open tijdens speciale dagen.
- Pluktuin in ’t Goy – Zelf fruit en bloemen plukken in het seizoen bij Tuincentrum De Bruijn.
Bronnen
- Gemeente Houten – Actuele gegevens over evenementen, voorzieningen, dorpsstructuur en geschiedenis.
- Oud Houten – Historische achtergrond van Kasteel Heemstede, bouwgeschiedenis en vroegere tuinen.
- Tussen Rijn en Lek – Aanvullende historische informatie over Kasteel Heemstede, herbouw en gebruik.
- Makeblijde – Bezoekersinformatie, adres en functie als tuinarchitectuurpark.
- Buist Belevingsprojecten – Achtergrond en betekenis van het kunstwerk “Landingsbaan voor Buitenaardse Culturen” bij De Staart.
- Forten.nl – Informatie over Fort Honswijk, ligging en rol binnen de Nieuwe Hollandse Waterlinie.
- Fort WKU – Bezoekersinformatie, bereikbaarheid en parkeertips voor Werk aan de Korte Uitweg.
- Tuincentrum De Bruijn – Informatie over pluktuin en seizoensactiviteiten in ’t Goy.