Plaatsen > Loenen aan de Vecht

Loenen is fraai landschappelijk gelegen. Het dorp heeft, in het uitgestrekte veenweide- en plassengebied, haar eigen karakter behouden. Dit fraaie pittoreske Vechtdorp met haar oude dorpskern heeft voor het merendeel nog 18e-eeuwse huizen staan. 

De historie gaat in elk geval terug tot vóór het jaar 1000 van onze jaartelling.
De dorpskern markeerde min of meer de grens tussen Fries- en Romeinsgebied, vervolgens tussen Fries- en Frankisch gebied. Later die tussen de Utrechtse- en Hollandse gebied.

De omgeving biedt ook hier een veelzijdig natuurschoon; plassen, uitgestrekte meren, heuvelland, rivieren en boomgaarden, landgoederen en buitenplaatsen .

Het dorp is rijk aan cultuurhistorische elementen zoals kerken, molens en boerderijen.
Zeer karakteristiek zijn de buitenplaatsen en de bijbehorende theekoepels.

In totaal zijn er ruim 200 monumenten te bewonderen. Fietsend, wandelend of per boot kan Loenen het beste worden bewonderd. De plaatselijke middenstand en de diverse horecafaciliteiten maken uw bezoek aan Loenen compleet.

Woonkern Loenen a/d Vecht
De naam Loenen stamt af van de oude benaming Lona. Deze naam is terug te vinden op een oude schenkingsakte van 21 april 953. De naam Lona heeft verschillende betekenissen gekend, maar de meest recente is dat Loenen is afgeleid van het Duitse Lo (lucus) hetgeen bos berekent, met de toevoeging na, zoals ook voorkomt in Hattna (Houten) en Marsna (Maarssen).
In de loop van de tijd werd Lona verbasterd tot Loenen. Loenen heeft haar naam dus te danken aan de bosrijke omgeving. Door de verandering van de waterstand en verschillende grote stormen is daar weinig van over.

Loenen aan de Vecht kenmerkt zich door de kerktoren op het kerkplein. Aan deze toren een laatgotische kruiskerk met delen uit de 13e en begin 14e eeuw. De toren staat iets scheef. Langs de Dorpsstraat bevinden zich veel oude panden. Aan de rand van de oude kern staat de voormalige korenmolen “de Hoop”. De 35 meter hoge stellingmolen is in 2007 gerestaureerd. Het gebouw is ingeklemd tussen de Vecht en de smalle dorpsstraat die langs dit riviertje loopt. Vroeger konden de boten met graan vanaf de Vecht zo de molen binnenvaren en daar hun vrachtje lossen. Op de betonnen vloer van de begane grond zijn de contouren van een bootje aangebracht om aan deze tijden terug te denken. Later is er op de lossteiger een bijgebouw verrezen voor een stoomgemaal. Als er dan geen wind was, kon de molenaar toch doorgaan met meel produceren.

Het voormalig klooster Beek en Hoff aan de Molendijk is sinds 1995 Het gemeentehuis van Loenen.

In het oude centrum wordt de Vecht overspannen door een pittoreske ophaalbrug. Er ligt hier al sinds eeuwen een brug over de Vecht. Bij octrooi werd deze oversteekplaats gerechtigd tol te heffen. Het octrooi verbiedt een andere brug te maken binnen de afstand waarop men de kerkklok van Loenen kan horen. In 1934 kreeg hij per voetganger een cent. In 1945 werd de oude brug weggehaald door de burgerij. Hij zou anders opgeblazen worden door de bezetter. De brug is netjes afgebroken en opgeslagen, bleek echter wel verrot te zijn. Na de oorlog is een kleinere versie herbouwd. Toen in 1934 begonnen werd met de brug in de Bloklaan (Cronenburger brug, in de volksmond “Mussertbrug” genoemd naar de gelijknamige hoofd-ingenieur van Provinciale Waterstaat) moest het octrooi van de oude brug afgekocht worden. De provincie heeft dit voor haar rekening genomen.

Met name in het dorp Loenen lieten de Amsterdamse patriciërs hun chique panden bouwen. Buitenplaatsen met namen als Sterreschans, Weeresteyn en Rupelmonde herinneren aan lang vervlogen tijden. De tuinen van de buitenplaatsen en de landerijen op de oost-oever van de Vecht lopen over in de Loenderveense- en Loosdrechtse Plassen.

Landgoed Vrederijk
Rijkman Groenink, voormalig ABN Amro-topman, woont in Loenen aan de Vecht op het tien hectare grote landgoed Vrederijk. Rijkman Groenink kwam in 2007 zwaar onder vuur te liggen toen hij bij zijn vertrek bij de ABN AMRO bank circa 30 miljoen meekreeg. Zijn landgoed is toegankelijk voor het publiek. In ruil voor de toegang heeft Groenink fiscaal voordeel zoals vrijstelling van de overdrachtsbelasting en lagere successierechten bij verkoop of vererving. De ingang voor bezoekers vindt u op de kruising Oud-Over – Bloklaan.

Restaurants
Trek gekregen? Dan komt u in het dorp Loenen niet bedrogen uit. De plaats staat bekend om haar vele, goede eetgelegenheden. Boze tongen beweren dat er meer restaurantstoelen zijn dan inwoners…

Mijndense Sluis
Oorspronkelijk voor afvoer turf en voor de waterbeheersing aangelegd, nu vooral nog voor de recreatievaart naar Loosdrecht. De vervening in deze regio is overigens niet gestart om veen te winnen maar om landbouwgrond te verkrijgen. Pas in de tweede helft van de middeleeuwen is turf als brandstof belangrijk geworden. Tot in de 20ste eeuw is er nog “verveend” in de regio rond Loenen aan de Vecht.

Weilanden ten oosten van de Vecht
Het gebied is deel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. De weilanden zijn in 1940 onder water gezet. Evacuatie van mensen en vee uit de Mijndensedijk en Oud-Over naar Noord Holland; omgeving Heiloo. In de weilanden staan bunkers (verschillende soorten) die tezamen met de forten de zgn. Nieuwe Hollandse Waterlinie vormen. De forten zijn van eind 19e eeuw, de bunkers werden in de dertiger jaren van de vorige eeuw aangelegd. De bunkers bestonden uit manschappenverblijven en geschutsopstellingen. Na de oorlog is er geprobeerd om de bunkers op te ruimen. Opblazen gaf zo’n enorm effect op de bodem dat verderop fundaties en muren van huizen scheurden.
Tegenwoordig graaft men nog wel eens een diep gat naast een bunker en laat de bunker omvallen. De Nieuwe Hollandse Waterlinie is inmiddels deel van een europees monument, slopen wordt vaak niet meer toegestaan.

Golfbaan
In Loenen aan de Vecht wordt een Golfbaan aangelegd. In Loenen zou de eerste Golfwedstrijd ter wereld hebben plaatsgevonden.

Straatnamen Loenen aan de Vecht
Dit zijn alle de straten in Loenen aan de Vecht met de verklaring waar de namen vandaan komen. Eventuele wetenswaardigheden zijn toegevoegd:

• Albrechtlaan, Doodlopende straat aan Keizer Ottolaan in de wijk Driehoven. Aan het einde van de straat ligt het Doude van Troostwijkplein.
• Bloklaan, doorgaande weg richting Loosdrecht.
• Bredestraat, Straat in het oude dorp, tussen de Dorpstraat en de Rijksstraatweg. De naam wordt verklaard door de breedte van de straat ten opzichte van de overige straten in het oude dorp. In de beginjaren heette deze straat De Bredesteeg.
• Brugstraat, Straat in het oude dorp, tussen Dorpstraat en Oud Over. De naam is afgeleid van de oude brug over de Vecht. De Brugstraat dateert van na 1629. De plek waar later de brug gebouwd werd heette voor de aanleg het Ledige Erf.[1] De huizen op nr. 13,15 en 23 zijn rijksmonument.
• Buitenhof, Doodlopende Straat in de wijk Driehoven, gelegend aan de Driehvenlaan.
• Cronenburgherlaan, Straat in het oude dorp, tussen de Vecht en de Rijksstraatweg. De naam is afgeleid van het kasteel dat aan de zuidzijde van deze weg gelegen heeft. De huizen op nr 3,5,7 en 9 zijn rijksmonumenten.
• De Werf, een plein buiten het dorp, bij kerklaan. De naam is gekozen in overeenstemming met het doel waarvoor dit plein werd ingericht; een kleinschalig industriegebiedje.
• Dorpsstraat, Straat in het oude dorp, tussen de Vreelandseweg en Cronenburgherlaan. 42 huizen langs de dorpsstraat zijn rijksmonumenten.
• Doude van Troostwijkplein, Plein in de wijk Driehoven, tussen De Albrechtlaan, Graaf Hattolaan en de Keizer Ottolaan. De naam van het plein is afgeleid van een Burgemeester in de voormalige gemeente Loenen.
• Driehovenlaan, Straat in de wijk Driehoven, tussen de Rijksstraatweg aan de noordzijde van het dorp, naar de Rijksstraatweg aan de zuidzijde van het dorp. de naam van de straat is afgeleid van Buitenplaats Driehoven. De wijk Driehoven is gebouwd op het deel van deze buitenplaats dat het meest verwijderd lag vanaf de vecht. De Buitenplaats zelf stond aan de Dorpsstraat, haar overtuin lag aan de Vecht. Tussen de buitenplaats en de Rijksstraatweg lag het middendeel van de buitenplaats. Kortom, een buitenplaats met drie delen, oftewel Driehoven.[2]
• Graaf Florishof, Straat in de wijk Driehoven, tussen de Driehovenlaand en nogmaals de Driehvenlaand. de naam is afgeleid van Graaf Floris V.
• Graaf Hattolaan, Straat in de wijk Driehoven, tussen de van Lyndenlaand en de Driehovenlaan. De naam is afgeleid van de acte waarin de plaatsnaam Loenen als eerste werd genoemd. In het jaar 953 schonk koning Otto aan de toenmalige bisschop van Utrecht, Balderik van Cleef, verschillende goederen welke voorheen in het bezit geweest waren van graaf Hatto.[3]
• Graaf Janlaan, Straat in de wijk Driehoven, tussen de Graaf Hattolaan en de Keizer Ottolaan.
• Grutterstraat, Straat in het oude dorp, tussen de Rijksstraatweg en de kruising Dorpsstraat, Brugstraat. Het straatje dankt waarschijnlijk de naam aan een levensmiddelenwinkel die in deze straat gelegen was.
• Hoefijzer, Straat in de wijk Hoefijzer, gelegen tussen de Rijksstraatweg en de Kon. Julianaweg. De naam is afgeleid van de vorm van deze rondweg.
• Hofbergen, Straat in de wijk Hoefijzer, gelegen tussen de Hoefijzerweg en daar loopt Hofbergen ook weer op uit.
• Hoflaan, Straat in de wijk Driehoven, tussen de Driehvenlaan en ’t Rond.
• Hunthum, Straat in de wijk Hoefijzer, gelegen aan de weg Hoefijzer. De naam van deze drie pleintjes is afeleid van de verdwenen buitenplaats Hunthum.
• Keizer Ottolaan, Straat in de wijk Driehoven, tussen de Rijksstraatweg en ’t Rond. De naam is afgeleid van de acte waarin de plaatsnaam Loenen als eerste werd genoemd. In het jaar 953 schonk koning Otto aan de toenmalige bisschop van Utrecht, Balderik van Cleef, verschillende goederen welke voorheen in het bezit geweest waren van graaf Hatto.[4]
• Kerklaan, straat buiten de dorpskern, richting Loenersloot. De straat is genoemd naar de Rooms Katholieke kerk die hier, op de grens van Sticht, maar nog net in Holland, gebouwd werd in de 18e eeuw.
• Kerkstraat, Straat in het oude dorp, tussen Torenstraat en Dorpsstraat.
• Kickestein, Drie pleintjes in de wijk Hoefijzer, genoemd naar de verdwenen buitenplaats Kickenstein die op zijn beurt vernoemd is naar Ds. kickius, een dominee uit Loenen uit de 18e eeuw.
• Kleuterstein, Straat in de wijk Hoefijzer, gelegen tussen Hunthum en Middenhoek. de naam is afgeleid van een kleuterschool die hier gestaan heeft.
• Koningin Julianaweg,
• Koningin Wilhelminaweg,
• Ludgerushof,
• Middenhoek, drie pleintjes in de wijk Hoefijzer. De naam is afgeleid van de buitenplaats Middenhoek.
• Mijndensedijk,
• Molendijk, Straat in het oude dorp, van de Rijksstraatweg naar het Moleneind. De dijk is genoemd naar de molen die aan het einde van het Moleneind staat. Het Bierenshofje (Molendijk 16-26) is een rij bezienswaardige, eenvoudige huizen gelegen aan een smal straatje. Ze zijn gebouwd in 1836 en genoemd naar de stichter.[5]
• Moleneind,
• Oosterklip, Straat in de wijk Hoefijzer. De naam is afgeleid van een verdwenen buitenplaats langs de Vecht.
• Oostkanaaldijk,
• Oud Over, Straat in het oude dorp tussen de Bloklaan en Vreeland, aan de overzijde van de rivier de Vecht
• Ouderhoek, Drie pleintjes in de wijk Hoefijzer, de naam is afgeleid van buitenplaats Ouderhoek.
• Prinses Beatrixweg
• Prinses Margrietlaan,
• Rijksstraatweg, Straat in het oude dorp, de doorgaande weg van het dorp, lopend van Amsterdam naar Utrecht. naam is afgeleid uit de tijd van Napoleon die de weg liet bestraten. Langs de Rijksstraatweg, aan de noordzijde van het dorp staan enkele bezienswaardige historische boerderijen. Koppellust (Rijksstraatweg 169) is een gepleisterde langhuisboerderij met een rieten kap. Volgens monumentenzorg stamt deze boerderij mogelijk uit de 17de eeuw. Naast Koppellust staat een karakteristiek zomerhuis. De Boerderij met de historische naam Huis te Velde (Rijksstraatweg 168-170) aan de overkant heeft een gevelsteen met het jaartal 1733. Naast Koppellust ligt boerderij Runderhorst (Rijksstraatweg 167), hoewel deze grote gelijknis vertoont met de eerder genoemde twee is deze bijna 200 jaar nieuwer en in 1938 gebouwd naar ontwerp van A. Bronwasser.[6]
• Slootdijk,
• Spinnerie, Straat in het oude dorp, tussen de Rijksstraatweg en de Molendijk. de naam is afgeleid van de oude gevangenis die aan deze weg stond. De rij eenvoudige, lage huisjes (nrs. 5-13) dateert uit de 18de eeuw. Het aansluitende pand met opkamer en gekoppelde puntgevel, uit dezelfde tijd, zou vroeger het spinhuis geweest zijn.[7]
• Stoopendaalweg,
• Ter Beekhof,
• Torenstraat, Straat in het oude dorp, tussen de Kerkweg en de Dorpstraat. De naam is afeleid van de dominante Toren die overal in het dorp te zien is.
• Van Amstellaan, Straat in de wijk Driehoven, tussen de van Lyndenlaan en de Driehovenlaan.
• Van Henegouwenlaan, doodlopende straat in de wijk Driehoven, gelegen aan de Driehovenlaan.
• Van Lyndenlaan, Straat in de wijk Driehoven, tussen de Driehovenlaan en de Keizer Ottolaan.
• Vischmarkt, Straat in het oude dorp, tussen de Dorpsstraat en de rivier de Vecht. De naam is afgeleid uit de tijd dat de Vecht nog volop consumptieis (voornamelijk zalm) zat, die hier aan de wal gebracht werd.
• Vreelandseweg, Straat in het oude dorp, Dorgaande weg richting Vreeland die begint bij de kruising Dorpstraat, Moleneind.
• Wallestein, Drie pleintjes in de wijk Hoefijzer, de naam is afgeleid van de gelijknamige buitenplaats langs de rivier de Vecht.
• Weerestein, Drie pleintjes in de wijk Hoefijzer. De naam si afgeleid van de buitenplaats Weerestein.
• Westerklip. Drie pleintjes in de wijk Hoefijzer. de naam is afeleid van buitenplaats Westerklip.

Bronnen
1. 1000 jaar Dorpsleven aan de Vecht, Loenen aan de vecht 953-1951”, Dr S. van der Linde 1954
2. E. Munnig Schmidt, ‘De buitenplaats Roserust te Loenen’, in: Jaarboekje Niftarlake (2002), p 59-60
3. “Geschiedenis van Loenen”, Fenna Brouwer, Vechtkroniek, ISSN 1568-4164; nr. 1 (dec. 1994), p. 6-20, (1994)
4. “Geschiedenis van Loenen”, Fenna Brouwer, Vechtkroniek, ISSN 1568-4164; nr. 1 (dec. 1994), p. 6-20, (1994)
5. Ronald Stenvert e.a., Monumenten in Nederland. Utrecht. Rijksdienst voor de Monumentenzorg, Zeist / Waanders Uitgevers, Zwolle 1996
6. Ronald Stenvert e.a., Monumenten in Nederland. Utrecht. Rijksdienst voor de Monumentenzorg, Zeist / Waanders Uitgevers, Zwolle 1996
7. Ronald Stenvert e.a., Monumenten in Nederland. Utrecht. Rijksdienst voor de Monumentenzorg, Zeist / Waanders Uitgevers, Zwolle 1996

Zoek op kaart