Thema’s > Elfstedentocht
Tot 1909 werd de Elfstedentocht georganiseerd door verschillende mensen (kasteleins) of organisaties (Friesche IJsbond).
De eerste vermelding van een voorloper van de Elfstedentocht komt uit een krantenbericht uit 1845: 3 Friese mannen hadden in één dag 11 steden afgeschaatst. Ze deden er 14 1/2 uur over.
In de winter van 1890-91 trokken honderden friezen over het ijs. Ze probeerden steeds sneller te rijden. De recordtijd was toen 12 uur en 55 minuten. Als bewijs dat ze de hele route hadden gereden namen ze briefjes mee met daarop handtekeningen van de café’s en restaurants langs de route.
De Friese Elfstedenvereniging is opgericht in 1909 kort na de eerste echte Elfstedentocht. Op 15 januari 1909 richtte mr. Mindert Evert Hepkema de Friese Elfstedenvereniging op, omdat hij van mening was dat de Elfstedentocht goed georganiseerd moest worden en om een einde te maken aan de discussies rond de Frische IJsbond die de Eerste Elfstedentocht georganiseerd had.
Hepkema bleef jarenlang voorzitter van de Elfstedenvereniging en stond aan de wieg van veel tradities, waarmee de Elfstedentocht omgeven is. Zo bedacht hij ook de prijzen, onder andere het Elfstedenkruisje. Elk jaar als de thermometer onder nul zakt is de spanning in Friesland, en de rest van Nederland, te voelen. Vooral als er volop geschaatst kan worden wacht iedereen tot de voorzitter het legendarische “iet giet oan” of ‘It sil heve’ uitspreekt.
In Hindeloopen is het Eerste Friese Schaatsmuseum gevestigd. U treft hier de complete Elfstedentochthistorie. Vanaf 1909 tot en met 1997 met diverse bijzonderheden van afgevroren teen tot en met de gemiste stempel van Piet Kleine. Daarnaast de grootste schaatscollectie ter wereld. Met originele werkplaatsjes zoals: smederij, lakkerij en houtbewerking, een unieke verzameling sleden en tegels.
U vindt hier informatie over alle soorten schaatssport met hun eigen geschiedenis zoals hardrijden, kunstrijden, kortebaan etc. Eerste Friese Schaatsmuseum Kleine Weide 13 te 8713 KZ Hindeloopen.
De route van de Elfstedentocht is als volgt:
Stad: Afstand: Totaal km: Start in Leeuwarden in het FEC. Vervolgens gaat het via de Zwette naar Sneek. 22 km 22 km Dan over de Geeuw naar IJlst 4 km 26 km Na IJlst over de Wijde en Nauwe Wijmerts en het Slotermeer naar Sloten 14 km 40 km Weer terug over het Slotermeer naar Balk waar de Luts begint. Dan via de Spokershoekvaart, Rijstervaart en de Warnser Vaart naar Stavoren. 26 km 66 km Via de Molkwerumer vaart en de Indijk of Kruissloot naar Hindeloopen 11 km 77 km Over de Oude Oostervaart naar Workum. 9 km 86 km Dan over de Workumertrekvaart naar Bolsward 13 km 99 km En over de Witmarsumervaart en de Harlingervaart naar Harlingen 17 km 116 km Vanuit Harlingen over de Sexbierumervaart naar Franeker 13 km 129 km Hier begint de “Hel van het Noorden” met eerst De Ried dan achtereenvolgens Berlikumerwiid, Moddergat, Blikvaart, Zuidhoekstervaart, Finkumervaart, door Bartlehiem over de Dokkumer Ee naar Dokkum. 47 km 176 km Vanuit Dokkum weer terug over Dokkumer Ee en Bartlehiem over de Oudkerkstervaart, Murk, Ouddeel naar de finish op de Bonke. 24 km 200 km
De winnaars van de Friese Elfstedentocht van 1909 tot heden:
jaar deelnemer tijd 1909 M. Hoekstra uit Warmenhuizen 13.50 1912 C.C.J. de Koning uit Arnhem 11.40 1917 C.C.J. de Koning uit Arnhem 9.53 1929 K. Leemburg uit Leeuwarden 11.09 1933 A. de Vries uit Dronrijp 9.53 S. Castelein uit Wartena z.t. 1940 P. Keizer uit De Lier 11.30 A. Adema uit Franeker z.t. C. Jongert uit Alkmaar z.t. D. van der Duim uit Warga z.t. S. Westra uit Warmenhuizen z.t. 1941 A. Adema uit Franeker 9.19 1942 S. de Groot uit Weidum 8.44 1947 J. van der Hoorn uit Ter Aar 10.51 1954 J. van den Berg uit Nijbeets 7.35 1956 Geen prijs uitgereikt: J. Nauta uit Wartena 8.46 J. van der Hoorn uit Ter Aar z.t. A. de Koning uit Purmerend z.t. M. Wijnhout uit Lisserbroek z.t. A. Verhoeven uit Dussen z.t. 1963 R. Paping uit Ommen 10.59 1985 E. van Benthem uit St. Jansklooster 6.47 1986 E. van Benthem uit St. Jansklooster 6.55 1997 H. Angenent uit Alphen a/d Rijn 6.49
Bijzondere verhalen over de tocht der tochten doen altijd hun ronde. Hieronder enkele van de meest opvallende verhalen:
1929
Bij de Elfstedentocht van 12 februari 1929 was het met een temperatuur van -18 graden ijskoud en er stond een keiharde wind. Niemand keek naar de start want het was veel te koud. De meeste wedstrijdrijders hebben de streep niet gehaald. De winnaar Karst Leemburg verloor door de kou zijn grote teen.
1954
De meest omstreden finish vond plaats in de Elfstedentocht van 1954. De organisatie had op het laatste moment nauwelijks twee honderd meter van de eindstreep nog een klûnplaats ingelast, zodat de vijf koplopers een smalle noodbrug op moesten, de weg oversteken en over een met stro bestrooide loopplank weer naar het ijs moesten. Jeen van den Berg had dit als eerste door en snelde de loopbrug over waarna Jan Charisius viel en de overige vier koplopers ophield. Door de brug won Jeen van den Berg deze editie van de Elfstedentocht.
1956
De meest omstreden beslissing van de Elfstedentocht werd in 1956 genomen. Het bestuur besloot geen prijzen uit te reiken, omdat vijf koplopers gezamenlijk o0ver de eindstreep kwamen. De vijf koplopers hadden tijdens de race al aangekondigd, dat zij tegelijk over de finish zouden rijden. Heel Nederland wist via de radio al wat er zou gebeuren. De vijf reden inderdaad juichend naast elkaar over de eindstreep. Het halve land sprak er schande van. De andere helft juichte het toe. Het bestuur gaf dus geen prijzen, maar handhaafde de vijf wel op de eerste plaats in de uitslag. Dat was een beslissing, die tot op de dag van vandaag wordt aangevochten. Zo werden de vijf van ’56 altijd uitgesloten van alle officiële Elfstedenbijeenkomsten, waarvoor de winnaars werden uitgenodigd. En dat terwijl ze door het bestuur wel op de eerste plaats werden gehandhaafd.
1963
Op 18 januari 1963 werd met een temperatuur van -12 graden begonnen aan de 12e Elfstedentocht. Het zou de meest legendarische Elfstedentocht ooit worden. Van de 9862 rijders bereikte uiteindelijk slechts 127 de eindstreep, slechts 1,3 procent. Reinier Paping uit Dedemsvaart maakte zich onsterfelijk door als eerste over de finish te komen met een voorsprong van 22 minuten op Jan Uitham uit Noorderhogebrug. Over deze Elfstedentocht werd in 2009 een film gemaakt met de sprekende titel: “De Hel van ’63.”