Plaatsen > Lemmer

Lemmer ( gemeente Lemsterland ) is één van Frieslands bekendste watersportplaatsen.

Het is vooral bekend als woonplaats van Rintje Ritsma en van het ir. D.F. Woudagemaal het grootste stoomgemaal ooit gebouwd dat in 1998 op de Werelderfgoedlijst is gezet. De Lemster aak (een traditioneel zeilschip) is afkomstig uit Lemmer. De Groene Draak het zeilschip van koningin Beatrix is een Lemster aak.

Lemmer telt nu circa 10 à 11.000 inwoners. De gemeente Lemsterland zo’n 14.000 (februari 2004).

Lemmer heeft nu vooral een centrumfunctie voor het zuiden van Friesland en het noorden van Flevoland en heeft een scholengemeenschap.

Ieder jaar is er de Lemsterweek dit is een week vol evenementen waarin ook het Friese Skûtsjesilen valt.

De eerste Lemsters vestigden zich op de plaats waar de Rien en de Zijlroede samenvloeien. Wanneer ze dat precies deden is niet bekend. Lemmer wordt in het begin van de 14e eeuw genoemd maar nog eerder in 1228 komt het onder de naam Lenna voor onder de stukken van de bisschop van Utrecht. Er kan waarschijnlijk een verband worden gelegd met de naam Lammerbroeke. Deze naam komt in 1165 voor als een eerdere vorm van Lemsterhoek een kleine vestiging iets ten westen van het tegenwoordige Lemmer die omsteeks 1400 door de Hollanders verwoest werd. Er volgde geen herbouw maar de plek en de naam zijn nog steeds vooral bij schippers en vissers bekend.

Geleidelijk groeide een nederzetting bij de uitmonding van de binnenwateren in de Zuiderzee een uitgelezen plaats voor koop- en ambachtslieden.

Lemmer lag aan de Zuiderzee op een kwetsbare plaats en werd vaak onder Hollandse invloed gebracht. Dat gebeurde onder andere in 1197 toen graaf Willem I in Oosterzee een slot liet bouwen in verband met de strijd tegen de heer van Kuinre. In Lemmer stond later ook een kasteel. Dat werd in 1422 gebouwd door Jan van Beieren die door de Schieringers als beschermheer naar Friesland was geroepen. Hij werd ook wel Jan zonder Genade genoemd en hij zal in Lemmer zeker geen populaire figuur zijn geweest.

Een andere bemoeial met Friese zaken was Karel van Egmond hertog van Gelder. Hij liet in 1521 in Lemmer een blokhuis – een versterkt onderkomen voor een garnizoen – zetten maar verloor het twee jaar later aan de Bourgondiërs. Hoe slot kasteel en blokhuis eruit gezien hebben is onbekend.

De Spanjaarden lieten het dorp ook niet met rust. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog in 1581 werd het door hen veroverd tegelijk met de stad Sloten. Maar de bisschop van Munster stootte in 1672 zijn neus; het lukte hem niet om Lemmer te bezetten.

Het meest tot de verbeelding van de Lemsters spreekt blijkbaar de landing van de Engelse troepen in 1799. Er was oorlog tussen Engeland en Frankrijk en daar kreeg de Republiek ook onder te lijden. Engelse oorlogsschepen voeren de Zuiderzee op. De steden Enkhuizen Medemblik en Stavoren werden bezet. Spoedig daarna kon men in Lemmer de forse oorlogsschepen zien naderen. Het Lemster beurtschip waarmee de ondernemende Poppe Jans menige tocht naar Amsterdam had gemaakt werd bij Urk overmeesterd. De passagiers werden naar Stavoren gebracht. Op 24 september verschenen twee Engelse oorlogsschepen voor de haven van Lemmer en kapitein James Boorder ging in een sloep – onder dekking van een witte vlag – aan wal om de bestuurders te ontmoeten. Een opstekende storm noodzaakte hem de nacht in herberg De Wildeman door te brengen. Drie dagen later keerde hij terug en eiste Lemmer voor de Engelsen op met inbegrip van alle geladen schepen. Bij weigering zou heel Lemmer aan stukken worden geschoten. Lemmer wees onvervaard de eis af. Het had inmiddels versterking gekregen van 500 gewapende boeren uit Het Bildt die veldgeschut met zich meebrachten. Maar tegen de beschieting met Engelse veertien- zestien- en achtienponds kogels was het dorp niet bestand. Anderhalf uur nadat de aanval was ingezet stak men op de kerktoren de vlag uit als teken van overgave. Op verschillende plaatsen in Friesland riepen patriotten burgers en soldaten op om Lemmer te bevrijden. Maar op 7 oktober waren er nog 260 soldaten en mariniers in het dorp. Om een aanval te water te voorkomen werden de vaarwaters met kettingen afgesloten.

Uiteindelijk werd Lemmer een van de belangrijkste plaatsen van Nederland mede dankzij haar vloot van 146 schepen maar met de komst van Flevoland en de Afsluitdijk werd dit danig minder.