Almelo, Overijssel

Laatste update 23/09/2025 door Redactie

Almelo en de directe omgeving

Almelo ligt in het hart van de regio Twente, in de provincie Overijssel, temidden van uitgestrekte veenmoerassen en rivierlandschappen. De gemeente grenst aan de plaatsen Aadorp, Bornerbroek, Mariaparochie (gedeeltelijk) en de buurtschappen Wendelgoor, Dollengoor, Veenelanden en Windmolenbroek. Op korte afstand bevinden zich de Hanzesteden Hengelo, Enschede, Oldenzaal en Zwolle, terwijl het aangrenzende Wierden en Borne gemakkelijk over de regionale wegen bereikbaar zijn. Door de ligging bij een samenvloeiing van waterwegen heeft de stad sinds de middeleeuwen een belangrijke verbindingsfunctie. Dit veelzijdige landschap vormt een aantrekkelijk decor voor natuurliefhebbers, cultuurliefhebbers en actieve bezoekers.

Verklaring van de naam

De naam Almelo is afgeleid van de rivier de Alm, een zijtak van de Regge, en het Oudgermaanse achtervoegsel “-lo”, wat duidt op een open plek in het bos. Oorspronkelijk verwees “Alm-lo” naar een nederzetting bij deze stroomrug, omringd door bos en moeras. Door de eeuwen heen evolueerde de spelling van “Almilona” via “Almelo” tot de huidige naam. Deze etymologie weerspiegelt het verweven samenspel van waterlopen en bosrijke terreinen dat de streek al millennia bepaalt. Tegenwoordig leeft de historische betekenis van water en bos voort in wandel- en fietsroutes door de omliggende natuurgebieden.

Geschiedenis

Vanaf de 11e eeuw ontwikkelde Almelo zich als een hamlet van schippers, vissers, boeren en handwerkslieden, dat viel onder de Heerlijkheid van Huize Almelo. De heer van Almelo oefende tot het einde van de 18e eeuw bestuurlijke, kerkelijke en gerechtelijke macht uit over deze regio. Gedurende die periode lag de nederzetting vrijwel geheel ingesloten door uitgestrekte moerassen, veengebieden en broeklanden. Heden herinneren de namen Wendelgoor, Dollengoor, Veenelanden en Windmolenbroek aan dat oude landschap waarin turfwinning en veeteelt centraal stonden. Na de Franse Tijd kwam eind 18e eeuw de heerlijkheidsstructuur ten einde en werd Almelo een zelfstandige gemeente.

Vanaf 1830 zorgde de gunstige waterverbinding voor de snelle opkomst van de textielindustrie. Fabrieken langs de stadsgrachten trokken ondernemers met een internationale inslag aan en boden werk aan duizenden mensen. In 1830 telden Stad en Ambt Almelo samen circa 5.115 inwoners; rond 1870 was dit opgelopen tot meer dan 10.000 en in 1900 tot bijna 18.000. De groei bleef doorzetten tot ruim 36.000 inwoners in 1940. Na de Tweede Wereldoorlog viel de regio onder sterke concurrentiedruk uit het buitenland, waardoor de meeste textielfabrieken tussen 1970 en 1990 hun deuren sloten en het industriële landschap ingrijpend veranderde.

Tegenwoordig combineert Almelo dit rijk verleden met nieuwe impulsen in kunst, cultuur en natuurbeheer. Zo biedt het dorp Aadorp, ooit gespecialiseerd in turftransport, nog steeds kleine ambachtelijke bedrijven en een actief verenigingsleven. De inwoners van Bornerbroek staan bekend om hun agrarische tradities, terwijl delen van Mariaparochie tot op vandaag cultuurhistorisch waardevol zijn voor religieus erfgoedonderzoek. Door gemeentelijke herindelingen en duurzaam ruimtegebruik is Almelo uitgegroeid tot een moderne stad met behoud van karakteristieke dorpskernen.

Toeristische wetenswaardigheden

Een must voor natuurliefhebbers is het Engbertsdijksvenen, een uitgestrekt natuurmonument beheerd door Natuurmonumenten. Dit beschermd moerasgebied biedt een blik op het vroegere veenlandschap en herbergt zeldzame plantensoorten en broedgebieden van de blauwe kiekendief. Langs verharde paden en vlonderbruggen voeren wandelroutes door petgaten en veentjes, waar ’s winters groepen kraan- en zilverreigers te spotten zijn.

Praktische informatie
Adres: Vriezerweg 110, 7609 PE Almelo
Openingstijden: toegankelijk tot zonsondergang, dagelijkse toegang gratis
Parkeermogelijkheid: parkeerplaats bij de ontvangstlocatie (gratis)
OV-bereikbaarheid: buslijnen 10 en 11 halte “Engbertsdijksvenen”
Google Maps : https://www.google.com/maps/search/?api=1&query=Engbertsdijksvenen

Op het omliggende Landgoed Huize Groeneveld vindt u een van de grootste kunstcentra in Nederland, de Galerie & Skulpturenpark Groeneveld. De 800 m² expositieruimte is gehuisvest in de gerestaureerde koetsierswoning, omgeven door een beeldentuin van meer dan 1,5 ha. Hier wisselen thematentoonstellingen werk van bekende en opkomende beeldend kunstenaars af, variërend van glasobjecten tot monumentale bronzen beelden.

Praktische informatie
Adres: Groeneveldlaan 2, 7605 AM Almelo
Openingstijden: dinsdag t/m zondag 10:00–17:00 uur, maandag gesloten
Entreeprijzen: volwassenen € 8,50, kinderen (6–18 jaar) € 4,50, 65+ € 7,50
Parkeertips: gratis parkeergelegenheid bij de hoofdingang
OV-bereikbaarheid: buslijn 12 halte “Groeneveld”
Google Maps : https://www.google.com/maps/search/?api=1&query=Galerie+Skulpturenpark+Groeneveld+Almelo

In hartje stad voert de Waterstad Almelo-wandeling langs historische grachten, oude wasserijen en voormalige textielfabrieken. Dit netwerk van stadssingels en vaarten toont het industriële verleden en is gecombineerd met moderne kunstwerken langs de route. Onderweg passeert u de gerestaureerde watertoren, het 19e-eeuwse gemaal De Hoop en diverse muurschilderingen van lokale kunstenaars.

Praktische informatie
Startpunt: Collectiegebouw Stadsmuseum, Turfmarkt 1, 7607 GE Almelo
Routebeschrijving: informatie en routekaart verkrijgbaar bij Stadsmuseum
Duur wandeling: circa 2 uur (4 km), ook geschikt voor kinderwagens
OV-bereikbaarheid: treinstation Almelo, buslijnen 1, 2 en 10
Google Maps : https://www.google.com/maps/search/?api=1&query=Waterstad+Almelo

Voor wie verder kijkt, biedt Almelo verrassende uitstapjes. Fiets langs de voormalige turfvaart naar Aadorp, met onderweg een bezoek aan een molenreconstructie van de turfmolen. In de herfst verzorgt Vereniging Het Twentse Landschap excursies door de wandelzone Veenelanden, waar u de opkomende herfstkleuren en paddestoelenrondes kunt bewonderen. Wie houdt van kunst in de openbare ruimte, vindt in de Grotestraat het bronzen standbeeld van de vissersvrouw en diverse muurschilderingen die stadsverhalen uitbeelden.

Ieder seizoen heeft zijn eigen charme. In de lente bloeien de heidevelden in Engbertsdijksvenen paars en ontvouwt zich een bloemenpracht in de bermen langs de N346. Zomeravonden zijn ideaal voor openluchtconcerten bij Landgoed Huize Groeneveld, georganiseerd door de lokale Stichting Cultuurproducties. In de winter verandert het oude stadscentrum tijdens het Dickens Festijn in een 19e-eeuws tafereel met levende standbeelden en ambachtelijke kraampjes. Daarnaast keert in juli jaarlijks de Almelo Kermis terug, met nostalgische draaimolens en streekproducten op de braderie.

Culinair doet Almelo niet onder voor grote steden. Voor streekgerechten en ambachtelijk gebrouwen bieren is Restaurant De Graanschuur bovenop de oude korenmolen een aanrader. Aan de rand van de stad prijkt Pannenkoekenboerderij ’t Polletje, waar pannenkoeken worden bereid met meel van lokale molenaars. In de binnenstad serveert Restaurant Kievitsnest moderne Twentse keuken met seizoensproducten. Fiets- en wandelroutes sluiten naadloos aan op de knooppuntenroutes in het Twentse landschap, waardoor u eenvoudig tochten kunt combineren met culinaire tussenstops.

Om de rijke geschiedenis zelf te ervaren, raadt de Historische Kring Twente de brochure “Stadswandeling Almelo” aan. Deze gids neemt u mee langs overblijfselen van de 19e-eeuwse textielindustrie, voormalig arbeidershuisjes en verborgen hofjes in de wijken Engbergen en Sluitersveld. Zo krijgt u een compleet beeld van de transformatie van een veendorp tot industrieel centrum en moderne kunststad.

Bronnen

Plaats een reactie