Laatste update 13/09/2025 door Redactie
Afsluitdijk en omgeving
De Afsluitdijk vormt een imposante waterkering van 32 kilometer lang die de provincies Noord-Holland en Friesland met elkaar verbindt. Aan de westzijde ligt de Waddenzee, onderdeel van het UNESCO Werelderfgoed, en aan de oostzijde het uitgestrekte IJsselmeer. De dijk loopt van Den Oever op het eiland Wieringen naar Kornwerderzand op de Friese kust. In de nabije omgeving liggen karakteristieke plaatsen zoals Harlingen, Makkum, Hindeloopen, Workum, Medemblik en Enkhuizen. Deze regio combineert indrukwekkend waterbouwkundig erfgoed met natuur, cultuur en recreatie.
Verklaring van de naam Afsluitdijk
De naam Afsluitdijk verwijst naar de oorspronkelijke functie: het afsluiten van de voormalige Zuiderzee van de Noordzee. Door de aanleg van de dijk veranderde de open zeearm in een zoetwatermeer, het IJsselmeer. De naam is eenvoudig maar doeltreffend, en benadrukt het belang van deze waterkering als onderdeel van de Nederlandse strijd tegen het water.
Geschiedenis Afsluitdijk
Al eeuwenlang kampte het gebied rond de Zuiderzee met overstromingen. Stormvloeden, zoals die van 1170 en later in 1825 en 1916, richtten grote schade aan en kostten vele mensenlevens. Al in de 17e eeuw opperde de geleerde Hendrik Stevin het idee van een afsluitende dam, maar de techniek van die tijd maakte uitvoering onmogelijk.
In de 19e eeuw werd de Zuiderzeevereniging opgericht, met als prominent lid ingenieur Cornelis Lely. Hij ontwierp in 1891 een plan voor de afsluiting van de Zuiderzee, maar pas na de zware stormvloed van 1916 kreeg het plan politieke steun. De aanleg begon in 1927 en werd uitgevoerd vanaf beide oevers én vanaf twee speciaal aangelegde werkeilanden. De bouw maakte gebruik van innovatieve technieken, zoals het leggen van gevlochten wilgenmatten op de zeebodem en het gebruik van keileem, dat beter bestand is tegen stroming dan gewone klei.
Op 28 mei 1932 werd het laatste gat gedicht, waarmee de Zuiderzee officieel IJsselmeer werd. De officiële opening vond plaats in 1933. De Afsluitdijk was niet alleen een waterkering, maar maakte ook grootschalige landaanwinning mogelijk, zoals de aanleg van de Noordoostpolder en de Wieringermeer.
Toeristische wetenswaardigheden
De Afsluitdijk is wereldwijd beroemd als symbool van Nederlandse waterbouwkunde. Jaarlijks bezoeken honderdduizenden toeristen de dijk en het monument bij Kornwerderzand. De combinatie van techniek, geschiedenis en natuur maakt het tot een unieke bestemming.
Lokale tips en weetjes:
- Afsluitdijk Wadden Center: Dit bezoekerscentrum in Kornwerderzand biedt interactieve tentoonstellingen over de geschiedenis, de bouw en de toekomst van de dijk, inclusief de vismigratierivier. Adres: Afsluitdijk 1c, 8752 TP Kornwerderzand. Openingstijden: dagelijks 10:00–17:00. Entree: gratis. Google Maps-link
- Vismigratierivier: Een uniek project dat vissen weer in staat stelt om tussen zout en zoet water te trekken. Vanaf uitkijkpunten langs de dijk kun je het waterbeheer en de natuurontwikkeling volgen.
- Kazemattenmuseum Kornwerderzand: Dit museum vertelt het verhaal van de Nederlandse verdediging in mei 1940, toen Duitse troepen hier werden tegengehouden. Adres: Afsluitdijk 5, 8752 TP Kornwerderzand. Openingstijden: april–oktober, di–zo 10:00–17:00. Entree: €8. Google Maps-link
Bezienswaardigheden en activiteiten op en rond de Afsluitdijk:
- Monument Afsluitdijk: Ontworpen door architect Willem Dudok en gelegen bij Breezanddijk. Het biedt uitzicht over zowel het IJsselmeer als de Waddenzee.
- Fietsen en wandelen: Er loopt een fietspad over de volledige lengte van de dijk. De route biedt weidse uitzichten en is onderdeel van langeafstandsroutes zoals de LF10 Waddenzeeroute.
- Kunst in de openbare ruimte: Het kunstwerk “Gates of Light” van Daan Roosegaarde verlicht ’s nachts de monumentale sluizen met reflecterend licht, zonder extra energieverbruik.
- Vogels spotten: De Afsluitdijk is een belangrijke trekroute voor vogels. In het voor- en najaar zijn hier grote groepen steltlopers, eenden en roofvogels te zien.
- Evenementen: Eens in de paar jaar wordt de Afsluitdijk onderdeel van sportevenementen zoals de Fietselfstedentocht of hardloopwedstrijden over de dijk.
Praktische informatie:
- Parkeren: Gratis parkeerplaatsen bij het Monument, Breezanddijk, Kornwerderzand en Den Oever.
- Openbaar vervoer: Buslijnen verbinden Den Oever en Kornwerderzand met Harlingen en Alkmaar. Haltes liggen bij de belangrijkste bezienswaardigheden.
- Toegankelijkheid: De meeste locaties zijn rolstoeltoegankelijk. Het fietspad is verhard en geschikt voor e-bikes.
Gemeenten en streken
De Afsluitdijk verbindt twee provincies en meerdere gemeenten:
- Noord-Holland: Gemeente Hollands Kroon met plaatsen als Den Oever, Wieringerwerf en Middenmeer.
- Friesland: Gemeente Súdwest-Fryslân met plaatsen als Kornwerderzand, Makkum, Workum en Hindeloopen.
De omliggende streken – de Kop van Noord-Holland en de Zuidwesthoek van Friesland – staan bekend om hun open landschappen, historische stadjes, visserijtradities en rijke natuur.
Bronnen
- Rijkswaterstaat – Informatie over de bouw, functie en renovatieprojecten van de Afsluitdijk, inclusief de vismigratierivier.
- Provincie Fryslân – Gegevens over toeristische voorzieningen, fietsroutes en evenementen in de Friese regio rond de Afsluitdijk.
- Provincie Noord-Holland – Informatie over de Noord-Hollandse zijde van de Afsluitdijk, inclusief bereikbaarheid en infrastructuur.
- Stichting Kazemattenmuseum Kornwerderzand – Historische informatie over de verdedigingswerken en de gebeurtenissen in mei 1940.