Laatste update 10/10/2025 door Redactie
Oldenzijl ligt in het noordoosten van de provincie Groningen, in de gemeente Het Hogeland. Het dorp bevindt zich in een open landschap met akkers, sloten en dijken. In de directe omgeving liggen onder andere Uithuizermeeden (3 km), Uithuizen (5 km), Oosternieland (4 km), Eppenhuizen (6 km), Zandeweer (7 km), Kantens (9 km) en Toornwerd (9 km). Deze dorpen zijn goed bereikbaar en vormen samen een karakteristiek deel van het Groningse kustgebied.
Verklaring van de naam Oldenzijl
De naam Oldenzijl verwijst naar een historische waterkering of sluis, in het Gronings aangeduid als ‘zijl’. Het voorvoegsel ‘Olden’ betekent ‘oud’ en duidt op een oudere sluisconstructie die ooit in het gebied aanwezig was. Deze benaming is typerend voor nederzettingen in het noordelijke kleilandschap, waar waterbeheer eeuwenlang een centrale rol speelde.
Geschiedenis
Oldenzijl ontstond langs een dijk en kende van oudsher twee bebouwingskernen. De eerste kern bestond uit twee haaks op elkaar staande straten met een kerk, een school en enkele boerderijen. De tweede kern ontwikkelde zich rond het buurtschap Paapstil, bij een brug waar enige bebouwing ontstond. Ondanks latere uitbreidingen bestaat het dorp nog steeds uit deze twee buurtschappen.
Centraal in het dorp staat de Nicolaaskerk, een romaans kerkgebouw uit de eerste helft van de 13e eeuw. De kerk is gebouwd op een wierde en is een rijksmonument. Het gebouw toont kenmerken van de overgang van romaanse naar romano-gotische bouwstijl, met rondbogige vensters en rijk versierde baksteenarchitectuur. In september 2024 is de kerk overgedragen aan de stichting Groninger Kerken, die het gebouw beheert en inzet voor culturele en maatschappelijke doeleinden.
Adres: Oldenzijlsterweg 4, 9986 XM Oldenzijl
Google Maps: Nicolaaskerk Oldenzijl
In de kerk bevindt zich sinds 2019 een gerestaureerd Van Oeckelen-orgel uit 1900, afkomstig uit de gesloopte kerk van Garsthuizen. Dit orgel verving een kleiner kistorgel dat in 1990 was geplaatst.
Toeristische wetenswaardigheden Oldenzijl
Oldenzijl is een rustige bestemming voor wandelaars, fietsers en natuurliefhebbers. Het dorp ligt in een open landschap met weidse uitzichten, kronkelende sloten en historische boerderijen. Hier worden onder andere grauwe kiekendieven, blauwborsten, egels, vleermuizen en dagvlinders waargenomen. In het voorjaar bloeien soorten als fluitenkruid, madeliefje, jakobskruiskruid en grote sneeuwroem.
Wandelen en fietsen
Vanuit het dorp starten diverse routes, waaronder de lusvormige wandeling Oldenzijl op de grens van Wad en Water (9,5 km), die voert langs Uithuizermeeden, Eppenhuizen en het open akkerland. Ook het Groninger Borgenpad en het Jacobspad passeren het gebied. De routes zijn beschikbaar via allewandelroutes.nl.
Voor fietsers is de route Kantens–Oldenzijl–Zandeweer een aanrader. Deze tocht van 16,7 km voert langs molens, riviertjes en historische dorpen. Onderweg passeer je het Boterdiep en de Meedstermaar, twee karakteristieke waterlopen in het Groningse landschap.
Musea en attracties binnen 10 km
Binnen een straal van 10 km van Oldenzijl liggen diverse bezienswaardigheden:
- Museum Het Behouden Blik in Uithuizermeeden (3 km): toont verpakkingsdesign en reclame uit de 20e eeuw.
Adres: Hoofdstraat 99, 9982 AC Uithuizermeeden
Openingstijden: Donderdag 10:00–17:00, andere dagen op afspraak
Google Maps: Museum Het Behouden Blik - Menkemaborg in Uithuizen (5 km): een versterkt kasteel met tuinen en een museum over het leven op een Groninger borg.
Adres: Menkemaweg 2, 9981 CV Uithuizen
Openingstijden: Dinsdag t/m zondag 10:00–17:00 (maart–september)
Entree: €11,50 volwassenen, €3,50 kinderen
Google Maps: Menkemaborg - Café ’t Zielhoes in Noordpolderzijl (9 km): authentiek café in voormalige sluiswachterswoning.
Adres: Zijlweg 4, 9988 TD Noordpolderzijl
Openingstijden: Woensdag t/m vrijdag 11:00–18:00, zaterdag 10:00–20:00, zondag 10:00–17:00
Google Maps: Café ’t Zielhoes
Streekproducten en boerderijwinkels
In de directe omgeving van Oldenzijl bevinden zich meerdere boerderijwinkels:
- Waddenvarkens in Uithuizermeeden (4 km): verkoopt vlees van bonte bentheimer varkens.
Adres: Bergsmastraat 32, 9982 EB Uithuizermeeden
Openingstijden: Vrijdag en zaterdag 10:00–18:00
Google Maps: Waddenvarkens - Mobiele fruitpers Golden Raand in Uithuizen (5 km): biedt vers geperst sap van lokaal fruit.
Adres: Oude-Dijk 11, 9981 TH Uithuizen
Openingstijden: Op afspraak
Google Maps: Golden Raand
Lokale evenementen
In 2026 worden in de regio diverse evenementen georganiseerd:
- Open Monumentendag (12 september): de Nicolaaskerk is dan geopend voor publiek, met rondleidingen en orgelconcerten.
- Kunst op de Klei (juni): een kunstroute langs ateliers in dorpen rondom Oldenzijl.
- Zomerfair Uithuizermeeden (6 juli): markt met streekproducten, muziek en kinderactiviteiten.
Gemeente Het Hogeland
Oldenzijl maakt deel uit van de gemeente Het Hogeland, die in 2019 ontstond uit een fusie van de gemeenten Bedum, De Marne, Eemsmond en Winsum. De gemeente omvat ruim 50 dorpen en buurtschappen, waaronder Warffum, Leens, Zoutkamp, Baflo, Usquert en Loppersum. Het gebied kenmerkt zich door een afwisseling van wierdedorpen, akkerbouwland en historische kerken.
Bronnen
- Reliwiki Voor bouwjaar, architectuur en orgelgeschiedenis van de Nicolaaskerk in Oldenzijl.
- Waarneming.nl Voor actuele flora- en faunawaarnemingen in het landschap rond Oldenzijl.
- Molendatabase.nl Voor historische gegevens over verdwenen molens in en nabij Oldenzijl.
- Lekkerder.nl Voor boerderijwinkels zoals Waddenvarkens en Golden Raand binnen 2 km van Oldenzijl.
- Allewandelroutes.nl Voor wandelroutes zoals “Oldenzijl op de grens van Wad en Water” en het Jacobspad.
- Uwmarktspecialist.nl Voor actuele marktdagen in Uithuizermeeden en omliggende dorpen.
- DagjeWeg.nl Voor musea en attracties binnen 10 km van Oldenzijl, waaronder Menkemaborg en Museum Het Behouden Blik.
- Stichting Groninger Kerken Voor informatie over het beheer en gebruik van de Nicolaaskerk sinds 2024.
- Gemeente Het Hogeland Voor gemeentelijke indeling, dorpenlijst en achtergrondinformatie over de regio.