Nederlandse gemeenten

Laatste update 27/08/2025 door Redactie

Nederland telt 12 provincies en in totaal 342 gemeenten (peildatum 2025). Deze gemeenten vormen de basislaag van het openbaar bestuur, waarbij iedere gemeente verantwoordelijk is voor lokale voorzieningen, infrastructuur, ruimtelijke ordening, cultuur en welzijn. Daarboven staan de provincies en de rijksoverheid. De indeling verandert soms door gemeentelijke herindelingen, waardoor grenzen verschuiven of namen wijzigen. Voor bezoekers bieden de Nederlandse gemeenten samen een enorme variatie aan landschappen, historische stadskernen, natuurgebieden en culturele evenementen.

Verklaring van de naam

Het woord gemeente stamt van het Oudnederlandse gemēn, wat ‘samen’ of ‘gemeenschappelijk’ betekent. Het duidt op de gemeenschap van inwoners die samen een bestuurlijke eenheid vormen. In bestuurlijke zin kreeg het begrip zijn moderne vorm in de negentiende eeuw, toen in de Grondwet werd vastgelegd dat iedere gemeente een gekozen gemeenteraad heeft.

Geschiedenis

Nederland kent al sinds de middeleeuwen stedelijke en landelijke bestuursvormen. Steden kregen stadsrechten, dorpen ressorteerden vaak onder ambachten of heerlijkheden. In 1811, tijdens de Franse tijd, werd het gemeentestelsel landelijk ingevoerd, waarbij iedere plaats en omliggend gebied tot een formele gemeente werd benoemd. In de loop van de twintigste en eenentwintigste eeuw hebben talrijke herindelingen plaatsgevonden om het bestuur efficiënter te maken. Hierdoor is het aantal gemeenten afgenomen van ruim 1.200 in de 19e eeuw tot de huidige 342.

Gemeenten per provincie

Hieronder de provincies met de huidige (2025) gemeenten die eronder vallen:

• Groningen
  • Appingedam, Delfzijl en Loppersum zijn samengevoegd tot Eemsdelta. Verder: Groningen, Het Hogeland, Midden-Groningen, Oldambt, Pekela, Stadskanaal, Veendam, Westerkwartier.
• Friesland
  • Achtkarspelen, Ameland, Dantumadiel, De Fryske Marren, Harlingen, Heerenveen, Leeuwaren, Noardeast-Fryslân, Ooststellingwerf, Opsterland, Schiermonnikoog, Smallingerland, Súdwest-Fryslân, Terschelling, Vlieland, Waadhoeke, Weststellingwerf.
• Drenthe
  • Aa en Hunze, Assen, Borger-Odoorn, Coevorden, Emmen, Hoogeveen, Meppel, Midden-Drenthe, Noordenveld, Tynaarlo, Westerveld.
• Overijssel
  • Almelo, Borne, Dalfsen, Deventer, Dinkelland, Enschede, Haaksbergen, Hardenberg, Hellendoorn, Hengelo, Hof van Twente, Kampen, Losser, Olst-Wijhe, Oldenzaal, Ommen, Raalte, Staphorst, Steenwijkerland, Tubbergen, Twenterand, Wierden, Zwolle.
• Flevoland
  • Almere, Dronten, Lelystad, Noordoostpolder, Urk, Zeewolde.
• Gelderland
  • Aalten, Apeldoorn, Arnhem, Barneveld, Berg en Dal, Berkelland, Bronckhorst, Brummen, Buren, Culemborg, Doesburg, Doetinchem, Druten, Duiven, Ede, Elburg, Epe, Ermelo, Harderwijk, Hattem, Heerde, Heumen, Lingewaard, Lochem, Maasdriel, Montferland, Nijkerk, Nijmegen, Oldebroek, Oost Gelre, Oude IJsselstreek, Overbetuwe, Putten, Renkum, Rheden, Rozendaal, Scherpenzeel, Tiel, Voorst, Wageningen, West Betuwe, West Maas en Waal, Winterswijk, Wijchen, Zaltbommel, Zevenaar, Zutphen.
• Utrecht
  • Amersfoort, Baarn, Bunnik, Bunschoten, De Bilt, De Ronde Venen, Eemnes, Houten, IJsselstein, Leusden, Lopik, Montfoort, Nieuwegein, Oudewater, Renswoude, Rhenen, Soest, Stichtse Vecht, Utrecht, Utrechtse Heuvelrug, Veenendaal, Vijfheerenlanden, Wijk bij Duurstede, Woerden, Woudenberg, Zeist.
• Noord-Holland
  • Aalsmeer, Alkmaar, Amstelveen, Amsterdam, Bergen (NH), Beverwijk, Blaricum, Bloemendaal, Castricum, Den Helder, Diemen, Drechterland, Edam-Volendam, Enkhuizen, Gooise Meren, Haarlem, Haarlemmermeer, Heemskerk, Heemstede, Heerhugowaard (nu deel van gemeente Dijk en Waard), Heiloo, Hilversum, Hollands Kroon, Hoorn, Huizen, Koggenland, Landsmeer, Langedijk (nu deel van Dijk en Waard), Medemblik, Oostzaan, Opmeer, Ouder-Amstel, Purmerend, Schagen, Texel, Uitgeest, Uithoorn, Velsen, Waterland, Weesp (nu deel van Amsterdam), Wijdemeren, Wormerland, Zaanstad, Zandvoort.
• Zuid-Holland
  • Alblasserdam, Albrandswaard, Alphen aan den Rijn, Barendrecht, Bodegraven-Reeuwijk, Capelle aan den IJssel, Delft, Den Haag, Dordrecht, Goeree-Overflakkee, Gorinchem, Gouda, Hardinxveld-Giessendam, Hellevoetsluis (nu deel van Voorne aan Zee), Hendrik-Ido-Ambacht, Hillegom, Katwijk, Krimpen aan den IJssel, Krimpenerwaard, Lansingerland, Leiden, Leiderdorp, Leidschendam-Voorburg, Lisse, Maassluis, Midden-Delfland, Nieuwkoop, Nissewaard, Noordwijk, Oegstgeest, Papendrecht, Pijnacker-Nootdorp, Ridderkerk, Rijswijk, Rotterdam, Schiedam, Sliedrecht, Teylingen, Vlaardingen, Voorschoten, Waddinxveen, Wassenaar, Westland, Westvoorne (nu deel van Voorne aan Zee), Zoetermeer, Zuidplas, Zwijndrecht.
• Zeeland
  • Borsele, Goes, Hulst, Kapelle, Middelburg, Noord-Beveland, Reimerswaal, Schouwen-Duiveland, Sluis, Terneuzen, Tholen, Veere, Vlissingen.
• Noord-Brabant
  • Altena, Asten, Baarle-Nassau, Bergeijk, Bergen op Zoom, Berkelland, Bernheze, Best, Bladel, Boekel, Boxtel, Breda, Bronckhorst, Cranendonck, Deurne, Dongen, Drimmelen, Eersel, Eindhoven, Etten-Leur, Geertruidenberg, Geldrop-Mierlo, Gemert-Bakel, Gilze en Rijen, Goirle, Grave (nu deel van Land van Cuijk in Noord-Brabant), Halderberge, Heeze-Leende, Helmond, ’s-Hertogenbosch, Heusden, Hilvarenbeek, Laarbeek, Land van Cuijk, Loon op Zand, Meierijstad, Moerdijk, Oirschot, Oisterwijk, Oosterhout, Oss, Reusel-De Mierden, Roosendaal, Rucphen, Schijndel (nu deel van Meierijstad), Sint-Michielsgestel, Someren, Son en Breugel, Steenbergen, Tilburg, Uden (nu deel van Maashorst), Valkenswaard, Veldhoven, Vught, Waalre, Waalwijk, Woensdrecht, Zundert.
• Limburg
  • Beek, Beekdaelen, Beesel, Bergen (L.), Brunssum, Echt-Susteren, Eijsden-Margraten, Gennep, Gulpen-Wittem, Heerlen, Horst aan de Maas, Kerkrade, Landgraaf, Leudal, Maasgouw, Maastricht, Meerssen, Mook en Middelaar, Nederweert, Peel en Maas, Roerdalen, Roermond, Simpelveld, Sittard-Geleen, Stein, Vaals, Venlo, Venray, Voerendaal, Weert.

Toeristische wetenswaardigheden

Nederlandse gemeenten bieden gezamenlijk een breed scala aan bezienswaardigheden en activiteiten:

• Historische binnensteden zoals Dordrecht, Haarlem en Maastricht met monumentale panden, musea en grachten.
• Uitgestrekte natuurgebieden zoals Nationaal Park De Hoge Veluwe, Weerribben-Wieden, Oostvaardersplassen en De Biesbosch.
• Culturele evenementen variërend van bloemencorso’s in Zundert en Lichtenvoorde tot internationale film- en muziekfestivals.
• Waterrecreatie in meren en rivieren, zoals zeilen op het IJsselmeer of kanoën in de Vechtstreek.
• Fiets- en wandelroutes door het Groene Hart, langs de Waddenkust en over de Utrechtse Heuvelrug.

Lokale tips en weetjes

1. Veel gemeenten hebben een eigen streekproduct, van Goudse kaas tot Bossche bollen; vaak verkrijgbaar op de weekmarkt.
2. In meer dan 250 gemeenten vind je rijksmonumenten; in steden als Leiden en Middelburg zijn dat er honderden.
3. Nederland telt ruim 22.000 kilometer fietspaden; vrijwel iedere gemeente is via knooppuntroutes te verkennen.
4. De kleinste gemeente qua oppervlakte is Schiermonnikoog, terwijl Súdwest-Fryslân de grootste is qua oppervlakte.
5. Gemeenten als Haarlem, Utrecht en Amersfoort hebben autoluwe binnensteden, ideaal voor wandelaars en fietsers.

Bronnen

• Rijksoverheid – https://www.rijksoverheid.nl – Gebruikt voor de bestuurlijke structuur en indeling van provincies en gemeenten.
• Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) – https://www.cbs.nl – Gebruikt voor actuele gegevens over aantallen en namen van gemeenten per provincie.
• Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed – https://www.cultureelerfgoed.nl – Gebruikt voor informatie over monumenten en beschermde stads- en dorpsgezichten in gemeenten.
• Provincie-overheden – https://www.provincies.nl – Gebruikt voor regionale kenmerken, toeristische gebieden en landschappelijke informatie.